Изучаем латинский язык с нуля!
Textus XXXV


Смерть Цезаря

Мартовские иды 44 г. до н. э.

SUETONIUS DIVUS IULIUS 80 sqq.

Conspiravērunt in Caesărem sexaginta amplius cives, Gaio Cassio1, Marco Bruto et Decĭmo Bruto principĭbus conspiratiōnis. Qui primum cunctāti sunt, utrum-ne in Campo2 per comitia tribus3 ad suffragia vocantem e ponte deicĕrent atque exceptum trucidārent, an in Sacra Via vel in adĭtu theātri adgrederentur: postquam senātus4 Idĭbus Martiis in Pompēi curiam edictus est, facĭle locum et tempus praetulērunt5.перевод текста

... Ea nocte, cui inluxit dies caedis, et ipse sibi visus est per quiētem supra nubes volitāre, alias cum Iove dextram iungĕre, et Calpurnia uxor imagināta est marītum in gremio suo confŏdi. Ob haec et ob infirmam valetudĭnem diu cunctātus, an domi manēret et ea, quae apud senātum proposuĕrat agĕre, differret, tandem Decĭmo Bruto adhortante quintā fere horā progressus est. Plurĭbus hostiis caesis introiit6 curiam Spurīnnam irrīdens7, quod sine ulla sua noxa Idus Martiae adessent, quamquam is venisse quidem eas dicĕret, sed non praeterisse. Caesărem assidentem conspirāti specie officii circumstetērunt; tum Cimber Tillius, qui primas partes suscepĕrat, quasi alĭquid rogatūrus propius accessit; Caesări gestu in aliud tempus rem differenti ab utrōque umĕro togam adprehendit: deinde clamantem: «Ista quidem vis est!» — alter a Cascis aversum vulnĕrat, paulum infra iugŭlum. Caesar Cascae bracchium arreptum graphio traiēcit et, cum conarētur prosilīre, ab alio vulnerātus est. Ut animadvertit undĭque se strictis pugionĭbus peti, togā caput obvolvit, simul sinistrā manu sinum ad ima crura deduxit, quo honestius cadĕret8 etiam inferiōre corpŏris parte velatā9.перевод текста

Atque ita tribus et viginti plagis confossus est, uno solum ad primum ictum gemĭtu edĭto, etsi tradidērunt quidam Marco Bruto irruenti dixisse: «Et tu, fili!»10 Exanĭmis, diffugientĭbus11 cunctis, aliquamdiu iacuit, donec lectīcae12 imposĭtum, dependente bracchio, tres servŭli domum rettulērunt. Nec in tot vulnerĭbus, ut Antistius medĭcus existimābat, letāle ullum repertum est, nisi quod secundo loco in pectŏre accepĕrat.перевод текста

Fuĕrat anĭmus13 coniurātis corpus occīsi in Tibĕrim trahĕre, bona publicāre, acta rescindĕre, sed metu Marci Antonii consŭlis et magistri equĭtum Lepĭdi destitērunt...

Funĕre indicto rogus exstructus est in Martio Campo iuxta Iuliae tumŭlum et pro rostris aurāta aedes ad simulacrum templi Venĕris Genetrĭcis collocāta; intra lectus eburneus auro ac purpŭrā stratus14, et ad caput tropaeum15 cum veste, in qua fuĕrat occīsus.перевод текста

Laudatiōnis loco16 consul Antonius per praecōnem pronuntiāvit senātus consultum, quo omnia ei divīna atque humāna decrevĕrat. Lectum pro rostris in Forum magistrātus detulērunt. Quem cum pars in cella Iovis Capitolīni, pars in curia Pompēi cremāre destināret, repente duo quidam ardentĭbus cereis succendērunt; confestim circumstantium turba virgulta arĭda et quicquid ad donum adĕrat, congessit. Deinde tibicĭnes et scenĭci artifĭces17 vestem, quam ad praesentem usum induĕrant, detractam sibi iniecērunt flammis, et veterāni milĭtes arma sua; matrōnae etiam pleraeque ornamenta sua, quae gerēbant, et liberōrum bullas atque togas praetextas18.перевод текста

Plebs statim a funĕre ad domum Bruti et Cassii cum facĭbus tetendit, sed aegre repulsa est.

Postea solĭdam columnam prope viginti pedum lapĭdis Numidĭci in Foro statuit scripsitque: PARENTI PATRIAE.

Periit sexto et quinquagesĭmo aetātis anno atque in deōrum numĕrum relātus est19, praecipue persuasiōne vulgi: siquĭdem ludis quos primos con secrāto ei heres Augustus edēbat, stella crinīta per septem continuo diefulsit, creditumque est anĭmam esse Caesăris in caelum recepti.перевод текста

NB

1. Gaio Cassio ... principĭbus — abl. abs.

2. in Campo = in Campo Martio.

3. tribus — триба, административный округ в древнем Риме; по трибам граждане собирались на народные собрания, носившие название трибутных комиций (comitia tributa); голосование (suffragio) также проходило по трибам.

4. senātus — сенат; заседание сената.

5. praetulērunt — см. prae-fĕro, tŭli, lātum, ferre.

6. introiit — см. intro-eo, ii, ĭtum, īre.

7. Spurinnam irrīdens — издеваясь над Спуринной; Спуринна, жрец-предсказатель, который предостерегал Цезаря перед мартовскими идами (15 марта, см. календарь, урок 25).

8. quo honestius cadĕret = ut eo honestius cadĕret.

9. inferiōre ... parte velāta — abl. abs.; переведите условным предложением: если...

10. et tu, fili — по Светонию, Цезарь произнес эти слова по-гречески.

11. diffugientĭbus cunctis — abl. abs.; переведите придаточным предложением причины.

12. lectīcae — относится к imposĭtum (dat. praepositionalis).

13. fuĕrat ... coniurātis anĭmus — dat. possessivus = coniurāti habēbant anĭmum.

14. stratus — см. sterno, stravi, stratum, sternĕre.

15. tropaeum — трофей, памятник победы; первоначально сооружался из снятого с врагов оружия, впоследствии из мрамора и бронзы; это были триумфальные арки, почетные колонны, статуи.

16. laudatio — похвальное слово; зд.: надгробная речь; laudatiōnis loco — вместо похвального слова.

17. tibicĭnes et scenĭci artifĭces — принимали участие в похоронах; одетые в театральные костюмы, они пели и декламировали подходящие к случаю отрывки из трагедий.

18. bullas atque togas praetextas: bulla — своего рода медальон, сделанный из золота, серебра или бронзы; содержал в себе амулет для предохранения от дурного глаза; буллу носили сыновья римских граждан до того момента, когда на них надевали мужскую тогу, т. е. до наступления совершеннолетия; toga praetexta — тога с пурпурной каймой; ее носили сенаторы и свободнорожденные мальчики до совершеннолетия, после чего на них надевали белую тогу без всяких украшений — toga alba.

19. relātus est — см. re-fĕro, tŭli, lātum, ferre; in numĕro referre — включать в число, причислять к...