Изучаем латинский язык с нуля!
Textus XV


Откуда произошло выражение «гуси Рим спасли»

LIVIUS V 47, 1-11

В начале IV в. (в 390 г. до н. э.) галлы захватили Рим, и только Капитолий продолжал оказывать сопротивление.

Arx Romae Capitoliumque1 in ingenti pericŭlo fuit. Galli enim seu vestigio notāto humāno, quā nuntius a Veis pervenĕrat, seu ipsi saxo aequo conspecto, nocte clarā primo milĭtem inermem, qui temptāret viam2, praemisērunt; deinde tradentes arma, trahentes alii alios, tanto silentio in summum evasērunt, ut non custōdes solum fallĕrent, sed ne canes quidem3 excitārent. Ansĕres tamen non fefellērunt4 (quos sacros Iunōnis in summa etiam inopia cibi non necavērunt). Quae res salūti fuit. Clangōre enim eōrum et alārum crepĭtu excĭtus Manlius armis arreptis ad arma cetĕros vocans propĕrat et Gallum, qui iam in summo constitĕrat, umbōne ictum deturbat. Deinde alios trepidantes trucĭdat. Iam et alii milĭtes telis et saxis proturbavērunt hostes. перевод текста

Luce orta5 vocātis ad concilium militĭbus ad tribūnos Manlius primum ob virtūtem laudātus et donātus non ab tribūnis solum milĭtum, sed consensu etiam militāri; cui universi selibras6 farris et quartarios7 vini ad aedes eius contulērunt8; res parva dictu9 erat, sed in inopia cibi magna, cum se quisque victu suo fraudans detractum sibi ad honōrem viri unīus conferret.

Tum vigĭles eius loci, qua ascendĕrat hostis, citāti; reum haud dubium eius noxae, adprobantĭbus cunctis10, de saxo deiecērunt. Inde intentiōres erant custodiae ab nocturni pericŭli memoriā11. перевод текста

NB

1. arx ... Capitoliumque — Капитолий, холм в Риме с двумя вершинами: на южной вершине (Capitolium) находилась главная римская святыня — храм Юпитера, Юноны и Минервы; на северном была построена крепость — arx. Со временем arx утратила свое военное значение, там был воздвигнут храм Юноны, при котором находился самый древний в Риме монетный двор.

2. qui temptāret viam = ut is temptāret viam — придаточное определительно-целевое, см. выше.

3. ne ... quidem — даже ... не; между ne и quidem находится слово, на которое падает логическое ударение; ne canes quidem — даже собак не разбудили.

4. fefellerunt — см. fallo, fefelli, falsum, fallĕre.

5. luce orta — abl. abs. в значении обстоятельства времени — когда наступил рассвет, на рассвете.

6. selibra — semilibra — полфунта = 163,73 г.

7. quartarius — 0,137 л.

8. contulērunt — см. con-fĕro, tŭli, lātum, ferre.

9. res parva dictu — мелкое дело, чтобы о нем упоминать (досл.: дело маленькое для говорения); dictu — abl. супина (см. урок 34).

10. adprobantibus cunctis — abl. abs.; adprobantibus — partic. praes. act., выражает действие одновременное с действием сказуемого — когда все одобрили, по общему согласию, с общего согласия.

11. ab ... memoria — порядок слов: ab memoria nocturni periculi.