Изучаем латинский язык с нуля!
Textus XIV


Римляне сражаются оружием, а не обманом

Город Фалерии (Falerii, ōrum) был расположен примерно в 50 км от Рима на дороге, которая впоследствии стала называться Via Flaminia. Фалиски, жители Фалерий, во время осады римлянами Вейев пытались помочь осажденным и напали на римлян. В ответ на это римляне в 394 г. до н. э. окружили Фалерии и разбили лагерь перед городом.

LIVIUS V 27, 1—9

Mos erat Faliscis1 plures puĕros unīus magistri curae mandāre. Princĭpum libĕros, sicut fere fit2, erudiēbat, qui scientiā praecellēbat. Is cum in pace instituisset3 puĕros ante urbem exercendi causā4 producĕre, nihil eo more tempŏre belli intermisso5, ubi res dedit6, progressus inter statiōnes hostium et castra Romana in praetorium ad Camillum eos perduxit. Ibi scelesta verba addĭdit se7 Falerios in manus Romanōrum tradidisse, quoniam eos puĕros, quorum parentes princĭpes ibi sint, in potestātem dedidĕrit. перевод текста

Quae ubi Camillus audīvit: «Non ad simĭlem tui, sceleste, — inquit, — venisti. Nobis cum Faliscis sociĕtas non est. Sed sunt et belli sicut pacis iura. Arma habēmus non adversus eam aetātem8, cui9 etiam captis urbĭbus10 parcĭtur, sed adversus armātos et eos, qui non lacessīti a nobis castra Romāna ad Veios oppugnavērunt. Quos ego Romānis artĭbus — virtūte, opĕre, armis vincam.» Denudātum deinde, manĭbus post tergum inligātis, reducendum eum11 Falerios puĕris dedit; virgas quoque puĕris dedit, quibus verberantes proditōrem Falerios agĕrent. перевод текста

Ad quod spectacŭlum Faleriis concursu popŭli facto senātus de re nova vocātus est. Fides Romāna, iustitia imperatōris in senātu, in foro celebrabātur consensūque omnium legāti ad Camillum in castra missi sunt; inde permissu Camilli Romam ad senātum, ut dedĕrent Falerios, profecti sunt. перевод текста

Legāti, in senātum introducti, ita locūti sunt: «Patres conscripti! Victi a vobis fide dedĭmus nos12 vobis. Eventus huius belli duo salutaria exempla humāno genĕri dedit: vos — fidem in bello quam victoriam fraude latam13 maluistis; nos — fide provocāti victoriam ultro detulĭmus14. Sub diciōne vestra sumus. Mittĭte (eos), qui arma, qui obsĭdes, qui urbem patentĭbus portis accipiant15». Camillo et ab hostĭbus et a civĭbus gratiae sunt actae. Faliscis in stipendium milĭtum16 eius anni17, ut popŭlus Romānus tribūto vacāret, pecunia imperāta est18. Pace factā exercĭtus Romānus Romam reductus est.

Bis vincit, qui se vincit in victoria. перевод текста

NB

1. Mos erat Faliscis (Faliscis — dat. possessivus) — у фалисков был обычай (см. урок 35).

2. fit — fio, factus sum, fiĕri (см. текст VII).

3. cum ... instituisset — cum causale, переведите союзом потому что, так как...

4. exercendi causā (exercendi — gen. герундия; causā — предлог c gen.) — ради чего-л., для чего-л.; зд.: ради тренировки, для упражнений.

5. eo more ... intermisso — abl. abs. — не отказавшись от этого обычая (досл.: не прервав).

6. res dedit — обстановка позволила (досл.: обстоятельство дало).

7. addĭdit se ... dedidĕrit — порядок слов: addĭdit se Falerios tradidisse in manus Romanōrum, quoniam in potestātem dedidĕrit puĕros, quorum parentes princĭpes ibi sint. Глаголы dediderit, sint стоят в конъюнктиве, так как это косвенная речь (см. текст XXXIII).

8. eam aetātem — т. е. дети, молодежь.

9. cui (подразум.: aetāti) ... parcĭtur: parco, peperci, parcĕre употребляется c дативом — возраст, который щадят.

10. captis urbibus — abl. abs.

11. reducendum eum ... dedit — отдал ... чтобы его отвели (его для отведения), герундив.

12. dedĭmus nos: se dedĕre — сдаваться (praesens).

13. latam — см. fero, tuli, latum, ferre; victoriam ferre — одерживать победу; victoria lata — одержанная победа.

14. detulĭmus — см. defĕro.

15. qui ... accipiant = ut ii ... accipiant; местоимение qui обычно вводит придаточные определительные с индикативом; в данном случае сказуемое стоит в конъюнктиве, потому что это придаточное имеет оттенок цели (определительно-целевое придаточное); qui переведем: которые бы, чтобы они.

16. in stipendium milĭtum — для жалованья воинам.

17. eius anni — на тот год.

18. pecunia imperāta est — приказано заплатить деньги.