Изучаем польский язык с нуля!
Lekcja dwudziesta siódma


Урок 27

1. Эквиваленты русских местоимений „некого, нечего”.

2. Выражение долженствования (продолжение).

Na plaży nad Wisłą

1. Gdzie usiądziemy? Między drzewami, na trawie czy może lepiej na piasku, bliżej rzeki? перевод текста
2. Chodźmy na piasek! Weź leżaki dla dziewcząt, a my położymy się na kocu. Gdzie jest Maryjka i Ola?
3. Pewnie jeszcze w szatni. Ubieranie się, rozbieranie i czesanie zawsze zajmuje dziewczętom dużo czasu. перевод текста
4. Już idą!
5. Nie widzę ich.
6. Są tam za krzewami. Teraz poszły w stronę bufetu. Chodźmy do nich, mogą nas nie znaleźć! перевод текста
7. Znajdą nas na pewno! Przecież na plaży prawie nikogo nie ma.
8. Czy o każdej porze dnia jest tu tak pusto? перевод текста
9. Nie, tylko z rana i przed południem.
10. I to jedynie w dni powszednie. W niedzielę jest tu tak dużo ludzi, że po prostu nie ma czym oddychać, brak powietrza. перевод текста
11. Ja chodzę nad Wisłę lub na pływalnię zwykle z samego rana albo o zachodzie słońca. Po to jedynie, żeby popływać. перевод текста
12. Dlatego też wcale nie jesteś opalony. перевод текста
13. Nie lubię bezczynnie leżeć na piasku i opalać się.
14. Czy tu można wypożyczyć jakieś łódki, kajaki?
15. Owszem, ale trzeba mieć kartę pływacką.
16. O, już idą dziewczęta! Maryjka ma bardzo ładny kostium kąpielowy. перевод текста
17. Przyniosłyśmy z bufetu coś do jedzenia.
18. Dajcie mi ze dwie kanapki. Jestem okropnie głodny. перевод текста
19. Świetne miejsce wybraliście! Oczywiście leżaki są dla nas, a dla was koce, nieprawdaż?
* * *
20. Maryjko, jeśli chcesz, mogę ci pożyczyć swoje okulary słoneczne. перевод текста
21. A tobie nie są potrzebne?
22. Nie, idę się kąpać. Kto ze mną? Ty, Tadek?
23. Oczywiście. перевод текста
24. Marek, ty zostajesz? I ty, Maryjko, też?
25. Mnie tu będzie lepiej. Wolę się opalać niż kąpać. Zresztą nie umiem pływać.
26. Nie szkodzi. Nie masz się czego bać, nie utoniesz! Przy brzegu jest płytko. перевод текста
27. Chodź! Tu nie będziesz miała nawet z kim porozmawiać. Marek zawsze śpi, gdy się opala.
28. Tylko nie kpijcie sobie ze mnie! Idźcie już!
* * *
29. Jak tu płytko! Odeszliśmy tak daleko od brzegu, a woda wciąż tylko do pasa. перевод текста
30. Chodźmy jeszcze dalej! Tu już głębiej i jaki silny prąd! перевод текста
31. Nie wypływaj za boje, nie wolno! Przyjedzie milicja wodna i zapłacisz karę.
32. Spójrz, jak Włodek świetnie pływa: crawlem i na plecach. Teraz dał nurka. Widzisz, jak daleko odpłynął od tego miejsca? Dobrze nurkuje i długo płynie pod wodą. Olu, wychodzisz już z wody? перевод текста
33. Tak. Nie chcę zamoczyć włosów. Nie wzięłam czepka. перевод текста
34. Pożycz od Marka, on ma. Tadek, chodź z nami!
35. Już idę!
Olu, przyglądałem się, jak pływasz. Masz trochę nierówny oddech i dlatego nie możesz długo płynąć.
перевод текста
36. Muszę więcej trenować. перевод текста
37. Tak, powinnaś.
* * *
38. Spójrzcie, jak Marek zabawia Maryjkę! Chociaż nie zasnął, ale za to coś pilnie czyta.
Mówiłem ci, że nie będziesz miała z kim rozmawiać.
перевод текста
39. Marek, połóż się trochę dalej, zająłeś cały koc. Nie mam się gdzie położyć. перевод текста
40. Odsuń się ode mnie! Jesteś mokry i zimny. перевод текста
41. A ty za bardzo opaliłeś sobie nogi i plecy. Posmarować cię kremem?
42. Czy masz coś do czytania? перевод текста
43. Kupiłem Kulturę Подсказка. Przejrzyj, wyjątkowo ciekawy numer.
44. Olu, czy macie jeszcze coś do jedzenia i do picia? Jestem głodny po tym pływaniu i pić mi się chce. перевод текста
45. Nie, nic już nie mamy. Idź do bufetu i kup coś!
46. Ale od kogo z was mogę pożyczyć trochę pieniędzy? Swoje zostawiłem w szatni. перевод текста
47. Weź ode mnie! Ile ci dać?
48. Ze 30 (trzydzieści) złotych. A może nie warto? Przecież o pierwszej mamy pójść na obiad. Która teraz? перевод текста
49. Za dwadzieścia pierwsza.
50. Dokąd mamy dziś iść po obiedzie? Jaki jest plan? перевод текста
51. Pojedziemy do Wilanowa.
52. Najwyższy czas! Z dnia na dzień odkładaliśmy tę wycieczkę. перевод текста
53. Ja, niestety, z wami nie pojadę. Mam się spotkać z kolegą.

Humor

Pogoda

— Wróciłem właśnie z urlopu.
— Czy miał pan pogodę?
— O, tak. Przez cały miesiąc lało tylko dwa razy. Za pierwszym razem dziesięć dni, a za drugim dwadzieścia.

* * *

— Nie mogę się zdecydować, czy mam iść na ten ślub.
— A kto cię zaprosił?
— Nikt. Mam być panem młodym.

Словарь

bezczynnie
boja
без дела, праздно
бакен Подсказка
crawl [крауl]
czepek
głodny
kajak
kanapka
karta pływacka
кроль
купальная шапочка
голодный
байдарка
бутерброд
справка о том, что данное лицо умеет плавать
kąpielowy
koc
kostium
lać; leje
kpić
leżak
łódka
milicja
nieprawdaż?
nurkować
oddech
oddychać
odsunąć się
okulary
pas
piasek
pilnie
купальный
одеяло
костюм
лить; дождь льет
издеваться
шезлонг
лодка
милиция
не так ли?
нырять
дыхание
дышать
отодвинуться
очки
пояс
песок
прилежно
plaża
plecy
płytko
pływać
pływalnia
пляж
спина
мелко
плавать
плавательный бассейн
popływać
posmarować
powietrze
powszedni
prąd
przejrzeć
pusto
rozbierać się
ślub
trenować
ubierać się
utonąć
wypływać
wypożyczyć
zabawiać
zachód
zająć
zajmować
zamoczyć
zostawać
zwykle
поплавать
смазать
воздух
будний
течение
просмотреть
пусто
раздеваться
свадьба
тренироваться
одеваться
утонуть
заплывать
взять на прокат
развлекать
закат
занять
занимать
намочить
оставаться
обычно
dzień powszedni   будний день
dużo ludzi много народу
wschód { восток
восход
zachód { запад
закат
nie szkodzi!   ничего! (не мешает!)
dać nurka нырнуть
z dnia na dzień со дня на день
pan młody новобрачный, жених
panna młoda новобрачная, невеста
kpić z kogo (czego) издеваться над кем (чем)

Tylko nie kpijcie sobie ze mnie.

Ну, хватит надо мной издеваться.

Комментарий

3. Отглагольные существительные, образованные от возвратных глаголов, в отличие от русского языка, сохраняют частицу się:

ubierać się — ubieranie się
одеваться — одевание
rozbierać się — rozbieranie się
раздеваться — раздевание
przebierać się — przebieranie się
переодеваться — переодевание
czesać się — czesanie się
причесываться — прическа
kąpać się — kąpanie się
купаться — купание
myć się — mycie się
мыться — мытье
opalać się — opalanie się
загорать — загорание
budzić się — budzenie się
просыпаться — нет
witać się — witanie się
здороваться — нет
namyślać się — namyślanie się
задумываться — нет

и др.

При стечении нескольких отглагольных существительных этого типа в тексте, частицу się надо ставить только при первом из них; при остальных она (по стилистическим соображениям) пропускается.

Ubieranie się, rozbieranie, czesanie zajmuje dziewczętom dużo czasu.

То же, как Вам известно, относится к возвратным глаголам (см. урок 14).

Wolę opalać się niż kąpać.
Co dzień trzeba się myć i czesać.

8., 9., 10. К известным Вам уже оборотам со значением времени добавьте следующие:

с конструкцией: о + предл. пад.

о wschodzie słońca
на заре, на восходе
о zachodzie słońca
на закате
о każdej porze dnia
во всякое (любое) время дня

с предлогом z + род. пад.

z rana
утром, с утра
z samego rana
ранним утром

с конструкцией: w + вин. пад.

w dzień
днем
w dni powszednie
в будни
w niedzielę, w niedziele
в воскресенье, по воскресеньям
w południe
в обед
w święto, w święta
в праздник, по праздникам
w deszcz
в дождь

с предлогом przed + твоp. пад.

przed południem
до обеда
przed godziną dziesiątą
раньше (до) десяти
przed niedzielą
раньше (до) воскресенья

18., 48. Предлог z с существительным (+ числительное) в вин. падеже употребляется для обозначения приблизительного количества. В русском языке ему соответствует предлог „с” или обратный порядок слов в сочетании „числительное + существительное”.

z tydzień
с неделю
z rok
с год
z minutę
с минуту
z godzinę
с час
z dziesięć osób
человек с десяток
ze trzydzieści złotych
злотых тридцать
ze dwie kanapki
два-три бутерброда, пару бутербродов
z piętnaście sztuk
штук пятнадцать
z pięć minut
минут пять
ze dwieście rubli
рублей двести

и др.

28. Запомните синонимы глагола kpić. Все они сочетаются с конструкцией: z + род. пад.

drwić z kogo, czego
насмехаться над кем, чем
żartować z kogo, czego
шутить над кем, чем
śmiać się z kogo, czego
смеяться над кем, чем
wyśmiewać się z kogo, czego
насмехаться над кем, чем

Эквиваленты русских местоимений „некого”, „нечего” и наречий „негде”, „некуда” и т.д.

В качестве эквивалентов русских местоимений (и наречий) с префиксом не- употребляются в польском языке конструкции с глаголом mieć: nie mam + соответствующее местоимение + инфинитив. Глагол mieć в составе этой конструкции имеет все личные формы.

Для примера возьмем оборот: nie mam z kim rozmawiać.

Настоящее время
ед. ч.
1. nie mam z kim rozmawiać мне не с кем разговаривать
2. nie masz z kim rozmawiać тебе не с кем разговаривать
3. nie ma z kim rozmawiać ему не с кем разговаривать
мн. ч.
1. nie mamy z kim rozmawiać нам не с кем разговаривать
2. nie macie z kim rozmawiać вам не с кем разговаривать
3. nie mają ż kim rozmawiać им не с кем разговаривать
Прошедшее время
1. nie miałem (-am) z kim rozmawiać мне не с кем было разговаривать
2. nie miałeś (-aś) z kim rozmawiać тебе не с кем было разговаривать
3. nie miał (-a, -o) z kim rozmawiać ему (ей) не с кем было разговаривать
и т. д.
Будущее время
1. nie będę miał (-a) z kim rozmawiać мне не с кем будет разговаривать
2. nie będziesz miał (-a) z kim rozmawiać тебе не с кем будет разговаривать
3. nie będzie miał (-a, -o) z kim rozmawiać ему (ей) не с кем будет разговаривать
и т. д.
Сослагательное наклонение
1. nie miał(-a)bym z kim rozmawiać мне не с кем было бы разговаривать
и т. д.

Эта конструкция употребляется также без отрицания (во всех временных формах изъявительного наклонения и в сослагательном наклонении).

наст. вр.
mam z kim rozmawiać
мне есть с кем разговаривать
прош. вр.
miałem z kim rozmawiać
мне было с кем разговаривать
буд. вр.
będę miał z kim rozmawiać
мне будет с кем разговаривать
сосл. накл.
miałbym z kim rozmawiać
мне было бы с кем разговаривать

Безличные формы

nie ma z kim rozmawiać
не c кем разговаривать
jest z kim rozmawiać
есть с кем разговаривать
nie było z kim rozmawiać
не с кем было разговаривать
było z kim rozmawiać
было с кем разговаривать
nie będzie z kim rozmawiać
не с кем будет разговаривать
będzie z kim rozmawiać
будет с кем разговаривать
nie byłoby z kim rozmawiać
не с кем было бы разговаривать
byłoby z kim rozmawiać
было бы с кем разговаривать

Примеры из текста:

1. Личные формы

Nie masz się czego bać. (26)
Tu nie będziesz miała nawet z kim porozmawiać. (27, 38)
Nie mam gdzie się położyć. (39)

2. Безличная форма

Nie ma czym oddychać. (10)

Другие примеры:

nie mam kiedy odpocząć
мне некогда отдохнуть
nie ma kiedy odpocząć
некогда отдохнуть
nie mam dokąd jechać
мне некуда ехать
nie ma dokąd jechać
некуда ехать
nie mam skąd przywieźć
мне неоткуда привезти
nie ma skąd przywieźć
неоткуда привезти
nie mam czego żałować
мне нечего жалеть
nie ma czego żałować
нечего жалеть
nie ma kto tego zrobić
некому это сделать

Выражение долженствования

Кроме оборотов: musieć + инфинитив и powinien + инфинитив, для выражения долженствования употребляется в польском языке еще одна конструкция: mieć + инфинитив. Оттенок долженствования в этой конструкции слабее, чем в первых двух. Она выражает лишь действие предстоящее и по этой причине необходимое. Она, так же как и конструкция musieć + инфинитив, служит для выражения внешней необходимости, и поэтому может сближаться с нею по значению. Конструкция mieć + инфинитив имеет формы настоящего и прошедшего времени. В будущем времени употребляется лишь musieć + инфинитив.

О pierwszej mamy pójść na obiad.
В час мы условились (нам предстоит) пойти обедать.
Mam spotkać się z kolegą.
Я должен встретиться с товарищем (мне предстоит).
Mam jeszcze napisać artykuł.
Мне нужно еще написать статью (мне предстоит, она у меня еще не написана).
Dokąd mamy pójść po obiedzie?
Куда мы пойдем после обеда (что нам предстоит, что мы планировали)?
Mają przyjechać o ósmej.
Мы их ожидаем в восемь (обещали приехать).
Ma jeszcze załatwić kilka spraw.
У нее еще несколько дел.

В вопросительных предложениях (и придаточных дополнительных с вопросительными словами) конструкциям с глаголом mieć соответствует в русском языке конструкция „дат. пад. + инфинитив”:

Skąd mam to wiedzieć?
Откуда мне это знать?
Kiedy mamy się tu zgłosić?
Когда нам явиться сюда?
Po co ma pan czekać na nią?
Зачем вам ждать ее?
Gdzie mam się położyć?
Куда мне лечь?
Jak mam to zrobić?
Как мне это сделать?
Cóż miałem robić?
Что мне было делать?
Nie mogę się zdecydować, czy mam iść na ten ślub.
Не могу решиться, идти ли мне на эту свадьбу или нет.

Формы второго и третьего лица ед. и мы. ч., произнесенные с восклицательной интонацией, выражают приказание. Оно сильнее, чем приказание, выраженное формой повелительного наклонения.

Masz stąd odejść!
Уходи отсюда!
Macie tu jutro być!
Обязательно будьте здесь завтра!
Mają się zgłosić do mnie!
Пусть они ко мне явятся!

Формы прошедшего времени выражают действие, которое предполагалось совершить в прошлом, но которое не осуществилось или не осуществится, а также действие подвергаемое сомнению.

Mieliśmy tam pojechać.
Мы собирались туда поехать (подразумевается: но не поехали или не поедем)
Przecież państwo mieli przygotować tę pracę na dziś.
Ведь вы должны были сделать эту работу на сегодня (= мы так условились. Подразумевается: вы не приготовили)
Miał tu być o dziewiątej.
Он должен был прийти в девять (подразумевается: его еще нет, он не пришел)
Miałem dzisiaj wcześniej wrócić do domu (ale pójdę z tobą).
Я собирался (обещал) сегодня раньше вернуться домой (но пойду с тобой). (Предполагается, что действие не осуществится)
Kiedy mieliście tam być?
Когда вы должны были там быть? (Подразумевается: (еще) не были)

Сравните теперь различия в значении всех трех конструкций со значением долженствования:

Русскому предложению: „Я должен написать статью” соответствуют:

Muszę napisać artykuł.
= я вынужден, меня что-то заставляет, мне необходимо
Powinienem napisać artykuł.
= я морально обязан, от меня ждут, не могу подвести
Mam napisać artykuł.
= мне предстоит

Русскому предложению: „После обеда мы должны отдохнуть” соответствуют:

Po obiedzie musimy odpocząć.
= нам необходимо, мы вынуждены
Ро obiedzie powinniśmy odpocząć.
= мы обязаны (напр., если хотим, беречь свое здоровье)
Ро obiedzie mamy odpocząć.
= нам предстоит, мы условились отдыхать

Русскому предложению: „Она должна сделать несколько дел” соответствуют:

Musi załatwić kilka spraw.
= она вынуждена, ей необходимо
Powinna załatwić kilka spraw.
= морально обязана
Ma załatwić kilka spraw.
= ей предстоит

Упражнения

I. От нижеследующих глаголов образуйте существительные:

uczyć się, zachwycać się, zgodzić się, zwrócić się, żegnać się, spotkać się, przesiadać się, opalać się, zastanawiać się, śmiać się, spóźniać się, kąpać się, nudzić się, odwracać się.

Klucz

II. Переведите на польский язык:

  1. Не над кем было даже смеяться.
  2. Здесь негде купаться.
  3. Нам некуда сегодня пойти.
  4. Там не на что было смотреть.
  5. Нам не с кем было разговаривать.
  6. Klucz
  7. Мне некогда вас принять.
  8. Некогда будет обедать.
  9. По праздникам и воскресеньям на пляже негде даже лечь.
  10. Некому было это сделать.
  11. Нам нечего читать.
Klucz

III. Ответьте на следующие вопросы:

  1. Kiedy na plaży nikogo nie ma?
  2. Kiedy na plaży jest dużo ludzi?
  3. Kiedy Tadek chodzi nad Wisłę lub na pływalnię?
  4. Czy pani (pan) chodzi na spacer z rana, przed południem, w południe, po południu czy wieczorem?
  5. Czy pani (pan) pracuje w niedzielę, czy tylko w dni powszednie?
  6. Klucz
  7. Czy można dzwonić do pani (pana) o każdej porze dnia? (да)
  8. Czy skończy pani (pan) tę pracę przed niedzielą? (нет)
  9. Czy Francja leży na wschodzie Europy?
  10. Czy pani (pan) wstaje o wschodzie słońca?
  11. Czy Związek Radziecki leży na zachód od Polski?
Klucz