Урок 15

Безличный оборот — настоящее время.

Составное будущее время II.

Następnego dnia rano

1.	—	Włodek, wstawaj! Już późno. Ależ ty mocno śpisz!
2.	—	Która godzina?
3.	—	Za 25 (dwadzieścia pięć) ósma. Jak się czujesz? Wyspałeś się?
4.	—	Nie bardzo. Jestem jeszcze trochę senny.
5.	—	Nic dziwnego, położyliśmy się o północy.
6.	—	Ja zasnąłem dopiero o świcie, nad ranem.
7.	—	Dlaczego?
8.	—	Nie mogłem zasnąć. Myślałem o naszych rozmowach, spacerach, o wszystkim, co widziałem.
9.	—	To niedobrze. Będziesz miał wciąż nowe wrażenia i co wtedy? W ogóle nie będziesz spać?
10.	—	Nie żartuj! Wkrótce się przyzwyczaję i wtedy będę spał jak zabity.
11.	—	Jeżeli jesteś senny, to zaśnij jeszcze!
12.	—	О tej porze? Nie, nie warto, już czas wstawać... Czy pościel schować do tapczana?
13.	—	Złóż razem kołdrę, poduszkę i prześcieradło i zostaw na tapczanie. Ja to potem sprzątnę. Idź teraz do łazienki umyć się.
14.	—	Chwileczkę, tylko nakręcę zegarek, bo potem zapomnę.
15.	—	Spójrz! Na tej półeczce będzie zawsze leżało twoje mydło, gąbka, szczoteczka i pasta do zębów. Chcesz się wykąpać? Przygotuję ci wannę.
16.	—	Nie, dziękuję, wezmę prysznic.
17.	—	A może się najpierw ogolisz?
18.	—	Nie, dziś nie będę się golił. Golę się co drugi dzień.
19.	—	Spójrz do lustra! Już ci broda rośnie.
20.	—	Rzeczywiście... Muszę wyjąć z walizki przybory do golenia. Wiesz, wydaje mi się, że zapomniałem wziąć mydło do golenia i wodę kolońską. Czy możesz mi je dać?
21.	—	Proszę, weź! Może ci jeszcze czegoś trzeba? Czy masz maszynkę do golenia, żyletki?
22.	—	Tak, wszystko mam. Pokaż mi tylko, jak się zapala gaz.
23.	—	Spójrz, przesuwa się tę rączkę, zapala gaz i puszcza wodę. W tym kranie jest woda gorąca, a w tym zimna. Nie myj zębów nad umywalką. Jest zepsuta. Dopiero dziś albo jutro przyjdą ją naprawić.
24.	—	Gdzie ja wczoraj podziałem ręcznik?
25.	—	Nie szukaj teraz swojego ręcznika, weź mój, jest nieużywany, i zacznij się golić. Zaraz będziemy jedli śniadanie. Mama już prosiła do stołu.

Humor

Trudność obiektywna

— Która godzina?
— Za dwadzieścia.
— Dziękuję, ale która za dwadzieścia?
— Niestety, w moim zegarku brak małej wskazówki.

Egzamin

Pan Narcyz przychodzi do biura z siedmioma plastrami na twarzy.
— Poszedłem dziś rano do zakładu fryzjerskiego ogolić się i akurat uczniowie fryzjerscy mieli egzamin. Właśnie mnie golił uczeń.
— No i co?
— I oblał egzamin.

Словарь

определение дней

Комментарий

Продолжаем изучение способов определения времени.

Для определения времени с половины до полного часа служит конструкция: za + вин. пад.

разг.:	za dwadzieścia pięć ósma	za kwadrans dziesiąta
офиц. днем:	siódma trzydzieści pięć	dziewiąta czterdzieści pięć
офиц. вечером:	dziewiętnasta trzydzieści pięć	dwudziesta pierwsza czterdzieści pięć
разг.:	za pięć dwunasta	za dziesięć pierwsza
офиц. днем:	jedenasta pięćdziesiąt pięć	dwunasta pięćdziesiąt
офиц. вечером:	dwudziesta trzecia pięćdziesiąt pięć	zero pięćdziesiąt

В этих определениях времени слова godzina и minuta могут опускаться, ср.:

godzina za dziesięć minut druga
za dziesięć minut druga
za dziesięć druga

Запомните также следующие способы определения времени:

а) конструкция: o + предл. пад.

б) конструкция: nad + твор. пад.

6. В настоящем уроке встречаются формы глаголов с суффиксами -ą- и -ną-.

прошедшее время:
Ja zasnąłem dopiero о świcie, nad ranem. (6)

повелительное наклонение:
Jeżeli jesteś senny, to zaśnij jeszcze. (11)
Proszę, weź! (21)
Nie szukaj teraz swojego ręcznika, weź mój i zacznij się golić (26)

8. Вот еще группа глаголов с чередованием e : a в формах прошедшего времени (из текста):

leżeć — leżałem, leżałyśmy, leżeliśmy
mieć — miałem, miałyśmy, mieliśmy
myśleć — myślałem, myślałyśmy, myśleliśmy
podziać — podziałem, podziałyśmy, podzieliśmy
widzieć — widziałem, widziałyśmy, widzieliśmy
zapomnieć — zapomniałem, zapomniałyśmy, zapomnieliśmy

14. В 1-ом лице ед. ч. и 3-ем лице мн. ч. глагола zapomnieć звук n твердый (поэтому нет буквы i):

zapomnę, zapomną

По этому образцу:

Известный Вам уже предлог do в словосочетании с существительным в роли главного слова имеет такое значение, как русский предлог „для” (надо переводить его русским „для” или прилагательным).

Безличный оборот — настоящее время

В тех случаях, когда в русском языке употребляются формы страдательного залога или так называемые неопределенно-личные формы глагола (т.е. 3-е лицо мн. ч. без подлежащего), в польском языке употребляются безличные формы глаголов.

Безличная форма настоящего времени образуется с помощью частицы się, прибавляемой к форме 3-го лица ед. ч. настоящего времени невозвратного глагола. При этом глагол в безличной форме управляет тем же падежом, что и в личных формах, следовательно, переходные глаголы в безличной форме сохраняют при себе винительный падеж. Ср. следующие примеры в польском и русском языках:

При отрицании, как и в личных конструкциях, винительный падеж прямого дополнения заменяется родительным.

При замене единств. числа множественным форма глагола не изменяется. Ср.:

Практически от каждого глагола (переходного и непереходного) можно образовать безличную форму. Исключение составляют лишь возвратные глаголы.

Примеры из текста:

Jak się zapala gaz? (22) Przesuwa się rączkę, zapala gaz i puszcza wodę. (23)

Другие примеры:

Bilety sprzedaje się na trzy dni naprzód.
Po odejściu od kasy reklamacji nie przyjmuje się.
Nie jeździ się tramwajem bez biletu.
Za towar płaci się w kasie.
Często mówi się o sztuce nowoczesnej.
W Polsce produkuje się samochody.
Tu mówi się po rosyjsku i po angielsku.
Imiona własne pisze się dużą literą.
W języku polskim często używa się form nieosobowych.

— Jak się to robi?

Составное будущее время II

Кроме известного Вам уже составного будущего времени, польский язык знает еще второй тип образования этого времени. Составное будущее время второго типа образуется с помощью форм будущего времени глагола być и формы 3-его лица прошедшего времени соотвествующего глагола.

единственное число

множественное число

Оба типа будущего времени равноправны в польском языке, и между ними кет никакой разницы в значении. Можно лишь отметить, что они различаются в стилистическом отношении. Формы второго типа следует употреблять в вежливых разговорах и при вежливом обращении.

Надо заметить, что некоторые глаголы образуют лишь будущее время второго типа, например:

В этой форме употребляются также все глаголы в сочетании с инфинитивом, например:

Примеры употребления форм будущего времени (из текста):

Będziesz miał wciąż nowe wrażenia i co wtedy? (9)
Wtedy będę spał jak zabity. (10)
Na tej półeczce będzie zawsze leżało twoje mydło. (15)
Dziś nie będę się golił. (18)
Zaraz będziemy jedli śniadanie. (26)

Упражнения

I. Ответьте на следующие вопросы:

1. О której Tadek zbudził Włodka?
   
2. Czy Włodek goli się co dzień? (нет, через день)
   
3. Czy Włodek wziął ze sobą mydło do golenia i wodę kolońską? (забыл)
   
4. Czy pani bierze prysznic co dzień? (через день)
   

5. Czy pani (pan) kąpie się rano czy wieczorem? (вечером)
   
6. O której pani (pan) wstaje? (на заре)
   
7. Kiedy kładzie się pani spać? (в полночь)
   
8. O której godzinie wychodzi pani (pan) z domu do pracy? (без 15 девять)
   

II. От глаголов в скобках образуйте будущее время II-го типа:

1. Nie (мужчина, я — móc) wstać jutro wcześnie.
2. Czy państwo (chcieć) wrócić tu jeszcze?
3. Czy jutro nie (девушки, вы — mieć) czasu przyjść do mnie?
4. (Женщины, мы — myśleć) zawsze o Warszawie.
5. Stąd państwo nic nie (widzieć).
6. Czy panie teraz (jeść) obiad?
7. Nie (девушки и парни, мы — siedzieć) cały czas w Warszawie, (zwiedzać) również inne miasta Polski.
8. Dziś nie (девушка, я — kąpać się).

III. Прочитайте по-польски (в разговорном языке и официально):

1⁰⁵, 2¹⁵, 11³⁵, 18³⁰, 4⁴⁰, 12²⁰, 0⁰⁵, 21⁵⁰.

IV. Из личных образуйте безличные предложения:

1. On zwykle wstaje о godzinie siódmej.
   
2. Oni chowają kołdrę, poduszkę i prześcieradło do tapczanu.
   
3. Sprzątamy pokój wczesnym rankiem.
   
4. Nakręcam zegarek rano lub w południe.
   
5. Myjemy zęby nad umywalką.
   
6. Oni jedzą obiad o godzinie drugiej.