Урок 31

Действительные причастия настоящего времени и деепричастия несовершенного вида

Podróż do Krakowa

1.	—	Którędy wychodzi się na perony?
2.	—	Tędy. Chodź szybciej, Maryjko! W przejściu do biletera:
3.	—	Czy pociąg do Krakowa jest już podstawiony?
4.	—	Tak.
5.	—	Na który peron?
6.	—	Peron A.
7.	—	Dziękuję.
* * *
8.	—	Jaki przepełniony jest ten pociąg! Często jeżdżę do Krakowa, ale takiego przepełnienia nie widziałam. Przez wasze spóźnienie będziemy musieli całą drogę stać w korytarzu.
9.	—	Ale naprawdę to nie nasza wina. Ja po prostu zawsze mam pecha. Gdy się spieszę, albo wyłączają prąd, albo wstrzymują ruch z powodu jakiegoś wypadku. A przecież wiesz, jak trudno o tej porze złapać taksówkę... Może jednak znajdziemy gdzieś wolne miejsce.
10.	—	Chodźcie dalej! W przednich wagonach będzie chyba luźniej.
11.	—	Tu są dwa zupełnie puste wagony.
12.	—	Ale to druga klasa, a my mamy pierwszą. A poza tym te wagony są zarezerwowane dla wycieczki. Chodźmy dalej!
13.	—	W tym przedziale są jeszcze miejsca.
14.	—	Przepraszam panią, czy te miejsca są wolne?
15.	—	Owszem, ale to jest przedział dla matek z dziećmi.
16.	—	Do konduktora: Proszę pana, czy już nigdzie nie ma miejsc?
17.	—	Przed chwilą doczepiono dwa wagony, ale niech państwo idą szybciej, za trzy minuty odjazd.
W przedziale
18.	—	Przepraszam pana, czy te miejsca są wolne?
19.	—	Owszem.
20.	—	Marku, pomóż mi postawić walizki na półce!
21.	—	Czy postawić je z tej strony?
22.	—	Nie, postaw je na tamtej półce! Tam jest więcej miejsca.
23.	—	Maryjko, usiądź przy oknie!
24.	—	Zaledwie zdążyliśmy wsiąść, a już pociąg rusza. Gdyby nie taksówka, z pewnością byśmy nie zdążyli.
* * *
25.	—	Czy to przedział dla palących?
26.	—	Masz chęć zapalić? Zaraz cię poczęstuję. Dostałem od znajomego papierosy bułgarskie. Ale gdzie ja je podziałem?
27.	—	Poszukaj w kieszeniach płaszcza! Na pewno ich nie wziąłeś.
28.	—	Rzeczywiście! Nie mam przy sobie papierosów.
29.	—	Ja wprawdzie nie palę, ale mogę was poczęstować papierosami.
30.	—	Wydaje mi się, że kiedyś paliłaś, Olu?
31.	—	Tak, ale od pewnego czasu lekarz zabronił mi palić. Czy masz zapałki?
32.	—	Nie. Poproś tamtego pana o zapałki. Tylko co zapalał papierosa.
33.	—	Czy mamy coś do czytania?
34.	—	Nie. W pośpiechu nie zdążyliśmy nic kupić. Nie mamy żadnych czasopism ani dzisiejszych gazet.
35.	—	Nie mamy też co jeść.
36.	—	Mama dała mi na drogę trochę słodyczy i owoców. Zaraz zobaczymy, co tam jest w tej paczce. Czekolada, cukierki, biszkopty.
37.	—	Jedz, Maryjko, przecież jesteśmy bez obiadu.
38.	—	I to wszystko przez nas.
39.	—	Oczywiście. Przecież mieliśmy razem pójść na obiad.
* * *
40.	—	Marku, opuść trochę niżej okno! Jaki piękny las mijamy! Ten jest znacznie większy niż te, które dotąd widziałam w Polsce.
41.	—	Najwspanialsze na tej trasie lasy, ciągnące się kilometrami wzdłuż toru kolejowego, zaczynają się dopiero w okolicach Kielc.
42.	—	Podobno do Krakowa można dojechać teraz pociągiem elektrycznym.
43.	—	Tak. Linią Warszawa—Śląsk.
44.	—	Szkoda, że nie mamy czasu pojechać na Śląsk. Zobaczylibyśmy ośrodek polskiego przemysłu.
45.	—	Ja byłem na Śląsku tylko raz, w Katowicach, w 1953 roku. Od tego czasu nie miałem okazji tam pojechać. Ola dobrze zna Śląsk.
46.	—	Tak. Mieszkałam na Śląsku od 1947 do 1954 roku. Mój ojciec jest górnikiem.
47.	—	Już się ściemnia. Czy można zapalić światło?
48.	—	Maryjko, już nie będziesz mogła wyglądać oknem.
49.	—	Szkoda! Krajobraz polski jest zupełnie inny niż nasz. Nie ma tu tak rozległych przestrzeni. Pojawiające się wciąż miasta i wsie bardzo go urozmaicają. Ciągle widać ludzi pracujących w polu, spieszących ulicami mijanych miast, napełniających gwarem stację i perony.
50.	—	Czy prędko dojedziemy do Krakowa?
51.	—	Mniej więcej za dwie i pół godziny.

Humor

Zależy

Do konduktora stojącego na peronie podchodzi młody mężczyzna:
— Panie konduktorze, moja żona odjeżdża tym pociągiem. Czy zdążę jeszcze wejść do pociągu i pocałować ją na do widzenia?
— To zależy, jak długo jesteście państwo po ślubie.

Словарь

— Którędy? — Tędy.

Комментарий

8., 38. Конструкция przez + вин. пад. выполняет в польском языке еще одну функцию: она служит для выражения причины и соответствует русским конструкциям „из-за + род. пад.” и „по + дат. пад.”.

8. Еще один тип чередования в группе глаголов II-го спряжения — źdz' : żdż
jeździć [ежьд͡жич] — jeżdżę [ежд͡жэ^н], jeździsz [ежьд͡жиш]

Следовательно, в этой глагольной группе возможны следующие типы чередований:

11. Прилагательное при числительных dwa (dwie), trzy, cztery, выступающих в форме именительного (винительного) падежа, принимает формы им. (вин.) пад. мн. числа, т. е. согласуется с определяемым существительным:

и т. д.

21., 22 и др. Возвращаемся к формам винительного падежа мн. ч. местоимений one, oni.
Форма je (= вин. пад. от one) заменяет все существительные за исключением личных существительных мужского рода.

Личные существительные м. рода заменяются в вин. пад. мн. ч. формой местоимения ich (= вин. пад. от oni):

После отрицания употребляется не винит., а род. пад., который имеет только одну форму ich:

Na pewno ich nie wziąłeś (ich = papierosów).
Nie zobaczyłem polskich żołnierzy.
Nie zobaczyłem ich.

31. Напоминаем, что предлог od в сочетании с существительными, обозначающими какой-то момент (а не отрезок) времени, переводится на русский язык предлогом „с”.

Действительные причастия настоящего времени и деепричастия несоверш. вида

Образование действительных причастий настоящего времени в польском языке очень просто. К форме 3-го лица мн. ч. прибавляется -с-, а также родовые и падежные окончания прилагательных:

Форма без окончания = деепричастие несов. вида.

и т. д.

Упражнения

I. Переведите на польский язык:

1. Он курит сигарету.
   
2. Мы зажигаем огонь.
   
3. Они (девушки) только что вернулись из Польши.
   
4. По рассеянности она потеряла часы.
   
5. Они ехали в одном из передних вагонов электрического поезда.
   

6. Поезд был подан за час до отъезда (перев. безличн. оборотом).
   
7. Из-за вас мы чуть не опоздали.
   
8. С некоторых пор я бросил курить.
   
9. Сегодня нам нечего делать.
   
10. Некому позаботиться о нас.
    

II. Замените личные предложения безличными:

1. Те wagony są zarezerwowane dla wycieczek.
2. Lekarz zabronił mi palić.
3. Zwiedziliśmy ośrodek polskiego przemysłu.
4. Pociąg został podstawiony.
5. Kupiliśmy tygodniki i gazety popołudniowe.
6. Marek opuścił okno.

III. От следующих глаголов образуйте деепричастия и действительные причастия настоящего времени:

wychodzić, dziękować, widzieć, wiedzieć, jeść, mieć, iść, brać, nieść, wieźć, móc, drzeć, kłaść, chcieć, być, opierać się, częstować, myć się, żyć, stać, dawać, budzić, pisać, spać, jechać, lecieć, rosnąć.