Урок 20

1. Винительный падеж множественного числа существительных.

2. Образование степеней сравнения прилагательных (продолжение).

3. Страдательные причастия настоящего времени.

Na koncercie

1. Przed Filharmonią spacerują Ola, Maryjka i Włodek. Po upływie kilku minut podchodzi do nich Tadek w towarzystwie trzech osób: młodej dziewczyny i dwóch młodych mężczyzn.
2. Tadek:	—	Proszę, niech się państwo poznają — moi koledzy z redakcji: Ewa Barska, Andrzej i Mirek Urbanowicze — nasi goście z Moskwy.
3. Młodzi ludzie podają sobie ręce, wymieniają nazwiska witają się.
4. Maryjka:	—	Bardzo mi przyjemnie poznać państwa — Czarugina.
5. Włodek:	—	Mnie również. Jestem Korolkow.
6. Ola:	—	Może wejdziemy do Filharmonii? Za kilka minut rozpocznie się koncert.
7. Tadek:		(do Oli i Maryjki) — Pozwólcie, że oddam wasze płaszcze do szatni.
8. Ola:	—	Jesteś bardzo uprzejmy, dziękuję.
9. Ewa:	—	Nie znam dokładnie programu dzisiejszego koncertu.
10. Tadek:	—	Solistą jest dziś pianista X.
11. Ewa:	—	To wiem. Wykona drugi koncert fortepianowy Chopina. Ale co usłyszymy poza tym?
12. Andrzej:	—	Symfonię g-moll Mozarta i Symfonię pieśni.
13. Maryjka:	—	Czyj to utwór?
14. Andrzej:	—	Serockiego.
15. Maryjka:	—	Nie znam żadnego utworu tego kompozytora.
16. Mirek:	—	Kupimy program, żeby się czegoś dowiedzieć o wykonywanych utworach i o kompozytorach.
17. Portier:	—	Czy państwo życzą sobie program? Proszę uprzejmie. Trzy złote pięćdziesiąt groszy.
18. Tadek płaci i bierze program.
19. Portier:	—	Dziękuję państwu.
20. Wszyscy wchodzą na salę. Maryjka, Ola i Włodek mają miejsca bliższe, w szóstym rzędzie, a pozostali — dalsze.
21. Maryjka:	—	Szkoda, żeśmy nie dostali miejsc obok siebie. Czy w Warszawie wszystkie koncerty symfoniczne cieszą się tak wielkim powodzeniem, że trudno na nie dostać bilet?
22. Ola:	—	Tak, zwłaszcza gdy w programie jest któryś z koncertów fortepianowych Chopina.
23. Włodek:	—	Chyba żaden polski kompozytor nie jest tak ceniony i uwielbiany przez Polaków, jak Chopin.
24. Maryjka:	—	Wydaje mi się, że nic piękniejszego, nic wspanialszego nad utwory Chopina nie słyszałam.
25. Ola:	—	Maryjko, usiądź na moim miejscu. Stąd będziesz dobrze widziała ręce pianisty. Czy wzięłaś program od Tadka?
26. Maryjka:	—	Tak, ale teraz nie zdążę już go przeczytać.
27. Na sali gasną światła. Orkiestra pod dyrekcją Stanisława Skrowaczewskiego rozpoczyna koncert Symfonią g-moll Mozarta.

W czasie przerwy

28. Włodek:	—	Nie widzę nikogo z naszych kolegów. Czyżby jeszcze byli na sali?
29. Ola:	—	Możliwe... Poczekajmy chwilę!
30. Maryjka:	—	Niedawno orkiestra Filharmonii Warszawskiej była u nas w Moskwie.
31. Ola:	—	Czyś była wówczas na jakimś koncercie?
32. Maryjka:	—	Nie, nie dostałam biletu.
33. Włodek:	—	Przeważnie gdy przyjeżdżał z zagranicy jakiś zespół lub solista, nikomu z nas, ani Maryjce, ani mnie, nie udawało się kupić biletów. Nie mieliśmy czasu stać w kolejce.
34. Maryjka:	—	Dlatego bardzo chcę jeszcze pójść w Warszawie na kilka koncertów symfonicznych, kameralnych... A może w tym miesiącu będą również jakieś recitale? Chcę usłyszeć polskie śpiewaczki, polskich śpiewaków i wasze słynne skrzypaczki. Nigdy bezpośrednio ich nie słyszałam. Jeśli chodzi o polskich pianistów i pianistki, byłam tylko na recitalu Czerny-Stefańskiej.
35. Ola:	—	Jutro jest recital fortepianowy Reginy Smendzianki.
36. Maryjka:	—	W dniu recitalu nie dostaniemy biletów.
37. Ola:	—	Może jeden z moich kolegów będzie mógł postarać się dla nas o trzy bilety.
38. Maryjka:	—	Czy ten, z którym mnie wczoraj poznałaś?
39. Ola:	—	Tak. Jeszcze dziś zadzwonię do niego.
40. Włodek:	—	Widziałem afisze tego recitalu. Między innymi pianistka wykona te same trzy utwory, które usłyszeliśmy dziś na bis: Poloneza fis-moll. Walca As-dur i Etiudę a-moll.
41. Zbliżają się Ewa, Tadek i Urbanowicze.
42. Ola:	—	Gdzieście byli tak długo?
43. Tadek:	—	Szukaliśmy was gdzie indziej. Który z utworów granych na bis podobał się wam najbardziej?
44. Maryjka:	—	Polonez fis-moll i jeszcze jeden krótki utwór. Ten, który zaczynał się kilkoma pojedynczymi dźwiękami...
45. Tadek:	—	To Etiuda a-moll Chopina. Moim zdaniem, taki utwór należy grać inaczej: tempo powinno być szybsze, uderzenie lżejsze. Ta uwaga dotyczy również trzeciej części koncertu.
46. Ewa:	—	Jestem tego samego zdania. Natomiast druga część koncertu wykonana była po mistrzowsku.
47. Mirek:	—	Ja najbardziej lubię słuchać muzyki współczesnej.
48. Ola:	—	A ja jej wcale nie rozumiem.
49. Mirek:	—	Ten, kto chociaż parę razy słyszał na przykład Prokofiewa, nie może go nie rozumieć i nie cenić.
50. Słychać uderzenie gongu.
51. Tadek:	—	To już trzeci gong...
52. Portier:	—	Państwo będą łaskawi wejść na salę. Za chwilę druga część koncertu.

Humor

Uznanie

Małą Zosię, córkę małżeństwa skrzypków pytają:
— Kto, według ciebie, gra lepiej, tatuś czy mamusia?
— Ojstrach.

Powód

Словарь

так же:

po upływie godziny, kilku godzin (po godzinie, po kilku godzinach)
po upływie tygodnia (po tygodniu)
po upływie miesiąca (po miesiącu)
po upływie roku (po roku)

и т.д.

Комментарий

1. Родит. пад. мы. числа существительных мужского рода на -a образуется с помощью окончания -ów:

artysta — artystów
poeta — poetów
kolega — kolegów

исключение:

mężczyzna — mężczyzn

17. Слово uprzejmie (вежливо) в обороте:

proszę uprzejmie

подчеркивает вежливость обращения и употребляется лишь тогда, когда кому-нибудь что-нибудь вручается.

21., 25. и др. Личные окончания 2-го л. ед. ч., 1-го и 2-го л. мн. ч. прошедшего времени могут отрываться от глагольной формы и присоединяться к другим словам. Чаще всего они присоединяются к вопросительным и относительным словам, к союзам и к личным местоимениям. Это явление типично не только для разговорного языка, но в разговорном языке оно наблюдается особенно часто. Обороты с окончаниями, отделившимися от глагольных форм, считаются более естественными.

Примеры из текста:

Szkoda, żeśmy nie dostali miejsc obok siebie. (21)
(cp.: Szkoda, że nie dostaliśmy miejsc obok siebie.)
Czyś była wówczas na jakimś koncercie? (31)
Gdzieście byli tak długo? (42)

Другие примеры:

Dlaczegoś się spóźnił?
Kiedyście przyjechali?
Gdyśmy wrócili do domu, nikogo już nie było.
Coś ty narobił!
Wyście to zrobili!
Po cośmy się tego uczyły?
Tyś jeszcze tego nie zrobił?

Слово, к которому присоединяется личное окончание, сохраняет свое прежнее ударение.

Ki'edyście, р'о cośmy, dlacz'egoście и др.

22. В отличие от русского языка, в польском языке от слова który (который) образуется неопределенное местоимение:

który — któryś (какой-нибудь, один из)

28. Местоимения nikt, nic склоняются так же, как: kto, со

род. nikogo, niczego
дат. nikomu, niczemu и т.д.

Когда местоимения nikt, nic выступают в сочетании с предлогами, ni- не отделяется от остальной части слова. Сравните:

38., 44., 49. ten (ta, to) = этот (эта, это),

но перед придаточным предложением ten = тот.

Czy ten, z którym mnie wczoraj zapoznałaś?
Тот, с которым ты меня вчера познакомила?

Ten, który zaczynał się kilkoma pojedynczymi dźwiękami.
Тот, который начинался несколькими отдельными звуками.

Ten, kto chociaż parę razy słyszał na przykład Prokofiewa...
Тот, кто хотя бы несколько раз слышал, например, Прокофьева...

40. В польском языке, в выражениях:

винительный падеж совпадает с родительным.

49. Форма род. пад. мн. ч. слова raz совпадает с формой им. пад. мн. числа. Сравните:

Винительный падеж (kogo? со?) мн. ч. существительных

В польском языке почти во всех случаях винительный падеж мн. ч. существительных всех родов совпадает с именительным. Исключение представляют лишь личные существительные мужского рода, винительный падеж которых совпадает с родительным. В этом заключается отличие польского языка от русского, в котором все одушевленные существительные образуют форму винительного падежа, совпадающую с родительным.

В польском языке винит. = родит. не выступает ни у одушевленных существительных женского рода, ни у одушевленных существительных мужского рода, не обозначающих лиц. Присмотритесь к следующим примерам.

Примеры из текста:

(34) Chcę usłyszeć polskie śpiewaczki (вин. = им.), polskich śpiewaków (вин. = род.) i wasze słynne skrzypaczki (вин. = им.).
(34) Jeśli chodzi o polskich pianistów (вин. = род.) i pianistki (вин. = им.)...

Как видно из приведенных примеров вин. пад. одушевленных существительных женского рода совпадает с именительным.

Другие примеры:

— Zapraszam panie na spacerek, a panów do pchania wozu.

В ед. ч. в польском языке, так же как и в русском, вин. пад. всех одушевленных существительных мужского рода (кроме слов на -а) совпадает с родительным.

Во мн. ч. это касается лишь личных существительных:

Лично-мужские формы винит. пад. заменяются местоимением в форме ich (nich), все остальные — je (nie):

Jestem zaproszona przez znajomych. — Jestem zaproszona przez nich.
Jestem zaproszona przez znajome. — Jestem zaproszona przez nie.

В русском языке во всех случаях, конечно, „их”, так как двух форм у местоимения нет.

Образование степеней сравнения прилагательных (продолжение)

Сравнительная степень прилагательных на -k-, -ok-, -ek- образуется также с помощью суффиксов -sz- или -ejsz- (см. урок 17), но при образовании сравнительной степени они утрачивают -k-, -ok-, -ek-

Прибавлению суффикса сравнительной степени могут сопутствовать изменения звуков в корне:

От слова lekki сравнит. степень lżejszy.

Превосходная степень образуется от форм сравнительной степени с помощью префикса naj-:

krótszy — najkrótszy
niższy — najniższy

Напоминаем, что формы сравнительной и превосходной степеней в польском языке склоняются.

Примеры из текста:

(20) Maryjka, Ola i Włodek mają miejsca bliższe, a pozostali — dalsze.
(45) Tempo powinno być szybsze, uderzenie lżejsze.

Другие примеры:

Страдательные причастия настоящего времени

Страдательные причастия настоящего времени образуются от глаголов несовершенного вида. Но в отличие от русского языка, польские причастия этого типа по образованию ничем не отличаются от причастий прошедшего времени (т.е. причастий образуемых от глаголов сов. вида, см. урок 18).

Сравните:

В отличие от русского языка, страдательные причастия настоящего времени выступают в предложении не только как определения, но также (подобно страдательным причастиям прошедшего времени) — как составная часть сказуемого страдательных конструкций. Страдательные конструкции с причастиями настоящего времени образуются при помощи вспомогательного глагола być.

В функции определения:

Примеры из текста:

(23) Chyba żaden polski kompozytor nie jest tak ceniony i uwielbiany przez Polaków, jak Chopin.

В функции определения:

(16) ... żeby dowiedzieć się czegoś o wykonywanych utworach.
(43) Który z utworów granych na bis podobał się wam najbardziej?

Примечание: в польском языке страдательный оборот употребляется гораздо реже, чем в русском языке. В тех случаях, когда исполнитель действия не обозначен, чаще всего употребляются безличные конструкции.

Упражнения

I. Переведите на польский язык:

1. Он старается получить заграничный паспорт на поездку в Польшу.
   
2. Они (девушки) будут мне звонить завтра после обеда.
   
3. Меня спрашивают о моих впечатлениях о поездке в Советский Союз.
   
4. Мы (женщины и мужчины) слушали концерт камерной музыки.
   
5. Через час на заседании осталось лишь несколько человек.
   
6. Я придерживаюсь другого мнения.
   
7. Гастроли Польского театра пользовались большим успехом.
   
8. Делегация состояла из 22 человек.
   

II. Замените отрицательные предложения утвердительными, изменяя соответственно формы существительных:

1. Nie słuchałam bezpośrednio koncertów polskich pianistek.
   
2. Nie zrozumiałem tych kobiet.
   
3. Nie poznaję granych teraz utworów.
   
4. Nie proś przechodniów o informację.
   
5. Nie pytaj milicjantów.
   
6. Nie znam Rosjanek.
   
7. Nie widzę rąk pianisty.
   
8. W tym sklepie nie sprzedaje się ryb.
   

III. В образованных вами утвердительных предложениях замените существительные местоимениями.

IV. От глаголов в скобках образуйте прошедшее время, присоединяя личные окончания не к глаголу, а к другому слову предложения.

1. Wy mnie z nim (zapoznać — мужчины).
   
2. Niczego się nie (dowiedzieć — девушки, мы).
   
3. O co (pytać — мужчина, ты) konduktora?
   
4. Gdzie tak długo (być — женщины и мужчины, вы)?
   
5. Dlaczego do mnie nie (zadzwonić — девушка, ты)?
   
6. Do kogo (dzwonić — вы, девушки)?
   
7. Czy (jechać — вы, женщины и мужчины) autobusem czy taksówką?