Изучаем польский язык с нуля!
Lekcja dwudziesta szósta


Урок 26

Описательные формы степеней сравнения прилагательных и наречий.

Powinien

Czytamy wiersze

1. Myślę, że nie możemy jechać dziś do Młocin Подсказка. Jest już zbyt późno, a poza tym zanosi się na burzę. Spójrzcie, jak się chmurzy! Może spędzimy ten wieczór u mnie? Napijemy się kawy. перевод текста
2. Proponuję, żebyśmy poczytali wiersze. Wczoraj kupiliśmy tyle książek! перевод текста
3. Dobrze.
* * *
4. Zacznijmy od poezji najmłodszych. Posłuchajcie! перевод текста

Narcyzy

Narcyzy mają płatki
białe i miękkie
jak twoje włosy
Gdybyś był blisko
dałabym ci te narcyzy
Gdybym miała wiele pieniędzy
byłbyś zawsze blisko
Szlibyśmy przez wielki most
i patrzyli na katedrę świętego Jana Подсказка
Twojego imiennika
Kupiłabym Ci
najładniejszą koszulę
najładniejszy krawat
i dużo narcyzy
Za to że nauczyłeś mnie
Głaskać zwierzęta i owoce

M. Hillar

5. Ten wiersz jest prostszy niż zwykła piosenka, a jednocześnie nie banalny, pełen głębokiego uczucia. перевод текста
6. Zgadnijcie, komu autorka go poświęca! Narzeczonemu, mężowi, ojcu, bratu? перевод текста
7. Oczywiście, ojcu! To żadna zagadka!
8. Jeżeli już bawicie się w zagadki literackie, to powiem wam dwa wiersze. Zgadnijcie, kto jest ich autorem? перевод текста

Wiek

Dlaczego — pytasz mnie —
Śmiałeś się wczoraj,
A dziś masz chmurę na czole?
Przecież wczoraj deszcz padał,
A dziś jest piękna pogoda.
— Tak, czasem mam lat cztery,
A czasem cztery tysiące.

Chwila

Że mija? I cóż, że przemija?
Od tego chwila, by minęła,
Zaledwo moja, już niczyja,
Jak chmur znikome arcydzieła.
Chociaż się wszystko wiecznie zmienia
I chwila chwili nie pamięta,
Zawsze w jeziorach na przemiany
Kąpią się gwiazdy i dziewczęta.

    Olu, ty powinnaś wiedzieć, czyje to wiersze. перевод текста
9. Prostota stylu... filozoficzna refleksja... To chyba wiersze Staffa.
10. Tak, zgadłaś! A ten wiersz?

Ociemniały

— Pokaż mi drzewo.
— Jestem niewidomy.
— Gdzie jest prawo i lewo?
— Jestem niewidomy.
— Gdzie jest światło i ciemność?
— Jestem niewidomy.
— Powiedz mi! Jesteś jasnowidzem!
    Czy trzeba kochać?! — Tak. Widzę

11. Skąd ty znasz tyle wierszy na pamięć? перевод текста
12. Uczyłem się kiedyś, bardzo dawno i dotychczas pamiętam. Ale zgadnijcie, kto jest ich autorem. Marku, ty powinieneś zgadnąć! Kiedyś czytałeś tylko poezje Broniewskiego.
13. W twórczości Broniewskiego najbardziej wartościowa i porywająca jest rewolucyjność jego poezji. Zacytowany przez ciebie wiersz jest zupełnie inny, dlatego nigdy bym nie odgadł, że jego autorem jest Broniewski. перевод текста
14. Znalazłam w Wierszach Gałczyńskiego uroczy wiersz miłosny. Posłuchajcie!

List jeńca

Kochanie moje, kochanie,
dobranoc, już jesteś senna —
i widzę Twój cień na ścianie,
i noc jest taka wiosenna!

Jedyna moja na świecie,
jakże wysławię Twe imię?
Ty jesteś mi wodą w lecie
i rękawicą w zimie.

Tyś szczęście moje wiosenne,
zimowe, latowe, jesienne —
lecz powiedz mi na dobranoc,
wyszeptaj przez usta senne:

za cóż to taka zapłata,
ten raj przy Tobie tak błogi?..
Ty jesteś światłem świata
i pieśnią mojej drogi.

15.Najbardziej urocze jest zakończenie wiersza: перевод текста

Ty jesteś światłem świata
i pieśnią mojej drogi.

16. Co wam jeszcze przeczytać? перевод текста
17. Chyba już nic. Powinniśmy iść do domu. Czy wiecie, która godzina? Dziesięć po dwunastej.
18. Co? Już po północy? Jak szybko minął czas! перевод текста
19. W porę spojrzałeś na zegarek! Może zdążymy jeszcze na ostatni autobus. Po północy trudno stąd dojechać na Stare Miasto.
20. Tak. Musicie natychmiast iść. Najwyższy czas! перевод текста
21. Nie bój się o nas, Olu. Możemy nawet przejść się pieszo. Tadek będzie nam po drodze recytować wiersze.
22. Dobranoc!
23. Dobranoc! Do jutra!

Humor

Nie musi

W biurze szef opowiada dowcip. Cały personel pokłada się ze śmiechu, tylko jedna urzędniczka nie śmieje się. Szef urażony pyta:
— Czy pani nie zrozumiała dowcipu?
— Owszem, zrozumiałam, ale ja pierwszego odchodzę...

Dobra rada

— Jestem w rozterce. Nie mogę się zdecydować czy ożenić się ze starą bogatą wdową, czy też z młodą, biedną dziewczyną, którą kocham.
Powinieneś ożenić się z tą, którą kochasz.
— Masz rację! Pal sześć pieniądze!
— Słuchaj, a gdzie mieszka ta wdowa?

Словарь

arcydzieło
bać się
шедевр
беспокоиться, бояться
bawić się
biedny
błogi
bogaty
by
chmura
chmurzy się
играть
бедный
блаженный
богатый
чтобы
туча
небо покрывается тучами
ciemność
czasem
czoło
dowcip
głaskać
imiennik
jasnowidz
jeniec
katedra
тьма
иногда
лоб
анекдот
гладить
тезка
ясновидец
пленный
кафедральный собор
kawa
kąpać się
kochanie
koszula
literacki
miłosny
most
na przemiany
narcyz
nauczyć
niczyj
niewidomy
ociemniały
odgadnąć
od tego
owoc
ożenić się
personel
płatek
кофе
купаться
любимая
рубашка
литературный
любовный
мост
попеременно
нарцисс
научить
ничей
слепой, невидящий
слепой
отгадать
для того
фрукт
жениться
сотрудники, персонал
лепесток
poezje (мн.)
porywający
poświęcać
powinien
przejść się
przemijać
pytać
raj
recytować
refleksja
стихи
захватывающий
посвящать
должен
пройтись
проходить
спрашивать
рай
читать
размышления, рефлексия
rewolucyjność
rękawica
rozterka
szef
śmiech
święty
twórczość
tyle
uczucie
urazić
wartościowy
wdowa
wiek
wysławić
wyszeptać
zacytować
революционность
рукавица
внутренний разлад
начальник
смех
святой
творчество
столько
чувство
обидеть
ценный
вдова
возраст
расславить
прошептать
процитировать, привести
zakończenie
последние строки, заключение
zaledwo
zanosi się
(na co)
zapłata
zdecydować się
zmieniać się
znikomy
zwierzę
едва
собирается (что)
вознаграждение
решиться
изменяться
мимолетный
животное

 
zanosi się na burzę
собирается гроза
 
zanosi się na deszcz
собирается дождь
na pamięć наизусть
на память na pamiątkę
poezja
поэзия
poezje (мн.)
стихотворения
w porę
вовремя
najwyższy czas
уже пора
recytować wiersze
читать стихи наизусть
pokładać się ze śmiechu
покатываться со смеху
być w rozterce
быть в состоянии душевного разлада
pal sześć
к черту
ożenić się z kim жениться на ком
Czy ożenić się ze starą bogatą wdową, czy też z młodą biedną dziewczyną, którą kocham?
Жениться ли мне на старой богатой вдове или же на молодой бедной девушке, которую я люблю?
Powinieneś ożenić się z tą, którą kochasz.
Ты должен жениться на той, которую любишь.
bawić się w со играть во что
Bawicie się w zagadki literackie.
Вы играете в литературные загадки.
bać się о kogo бояться за кого, беспокоиться о ком, за кого

Nie bój się о nas, Olu!

Не беспокойся о нас, Оля!

Комментарий

2. Обращаем Ваше внимание на случаи употребления в настоящем уроке союзов żeby и gdyby и напоминаем, что к ним присоединяется личное глагольное окончание (см. урок 24).

Proponuję, żebyśmy poczytali wiersze.
Gdybyś był blisko, dałabym ci te narcyzy.
Gdybym miała wiele pieniędzy, byłbyś zawsze blisko.

4.

Szlibyśmy przez wielki most
i patrzyli na katedrę świętego Jana

patrzyli = patrzylibyśmy

Пропуск окончания вызван стремлением избежать повторения громоздкой глагольной формы.

4. (i dużo) narcyzy — род. пад. мн. ч., форма необычная. Слово narcyz в род. пад. получает окончание -ów.

4., 8. Существительные ср. рода с оконч. -ę в косвенных пад. расширяют основу:

им. ед. zwierzę им. мн. zwierzęta
род. ед. zwierzęcia род. мн. zwierząt (черед. ę : ą)
дат. ед. zwierzęciu дат. мн. zwierzętom
  и т.д.   и т.д.

Так же склоняется слово dziewczę, но в ед. ч. это слово употребляется преимущественно в поэтическом языке. В нейтральном лит. языке обычно употребляется слово dziewczyna (мн. ч. этого слова — dziewczyny употребляется в сниженном стиле). Следовательно:

  ед. ч. мн. ч.
девушка = им. dziewczyna dziewczęta
  род. dziewczyny dziewcząt
  дат. dziewczynie dziewczętom
    и т.д. и т.д.

8. При обратном порядке слов (в поэтическом языке) числительные dwa (dwie), trzy, cztery также сочетаются с формами род. пад. мн. ч. существительных:

...czasem mam lat cztery...

Изменение порядка слов не влечет за собой изменения смысла конструкции, которая, в отличие от русского языка, не имеет значения приблизительного количества.

8. by = чтобы

Od tego chwila, by minęła.

Этот союз также отрывает окончания от глагольных форм и присоединяет их к себе.

14. latowy (летний) — форма индивидуальная.

Общепринятая форма — letni.

21. Усвойте следующие глаголы, сочетающиеся с конструкцией + вин. пад.:

bać się o kogo, co
бояться за кого, что
obawiać się o kogo, co
опасаться за кого, что
niepokoić się o kogo, co
беспокоиться о ком, чем; за кого, что
martwić się o kogo, co
тревожиться за кого, что
drżeć o kogo, co
дрожать за кого, что
troszczyć się o kogo, co
заботиться о ком, чем

Описательные формы степеней сравнения прилагательных и наречий

Описательные формы сравнительной степени образуются с помощью наречия bardziej + положительная степень прилагательного или наречия.

прилаг.

bardziej wartościowy
bardziej uroczy
bardziej rewolucyjny
bardziej zrozumiały
bardziej ironiczny
bardziej chory

наречие

bardziej uroczo
bardziej rewolucyjnie
bardziej zrozumiale
bardziej ironicznie

Превосходная степень образуется с помощью наречия najbardziej + положительная степень прилагательного или наречия.

прилаг.

najbardziej wartościowy
najbardziej uroczy
najbardziej rewolucyjny
najbardziej zrozumiały
najbardziej chory

наречие

najbardziej uroczo
najbardziej rewolucyjnie
najbardziej zrozumiale
najbardziej ironicznie

Хотя эти формы можно было бы образовать от всех без исключения прилагательных и наречий, в живой речи они образуются лишь от тех прилагательных (наречий), у которых нет известных вам уже синтетических (не описательных) форм (редко встречающиеся описательные формы этих прилагательных воспринимаются как искусственные либо специально стилизованные).

Описательные формы в основном образуются от прилагательных, внешне сходных с причастиями, от относительных прилагательных, в контексте получающих качественное значение, и от некоторых других (а также от образованных от них наречий).

znany
bardziej znany
najbardziej znany
opalony
bardziej opalony
najbardziej opalony
zadowolony
bardziej zadowolony
najbardziej zadowolony
zmęczony
bardziej zmęczony
najbardziej zmęczony
porywający
bardziej porywający
najbardziej porywający
błędny
bardziej błędny
najbardziej błędny
chory
и т.д.
gorzki
gościnny
ironiczny
krzywy
miękki
obcy
słoneczny
słony
upalny
uparty

Powinien — должен

Слово powinien изменяется в польском языке не только по родам и числам, но и по лицам, а также по временам и наклонениям. Вот состав форм.

Настоящее время
м. род ж. род cp. род
powinienem powinnam
powinien powinn
powinien powinna powinno
мн. ч.
лично-мужские ф. женско-вещные ф.
pow'inniśmy pow'innyśmy
pow'inniście pow'innyście
powinni powinny
Прошедшее время
м. род ж. род cp. род
powinienem był powinnam była
powinieneś był powinnaś była
powinien był powinna była powinno było
мн. ч.
лично-мужские ф. женско-вещные ф.
pow'inniśmy byli pow'innyśmy były
pow'inniście byli pow'innyście były
powinni byli powinny były

Будущего времени нет. Его заменяют формы глагола musieć:

będę musiał, -а
będziesz musiał, -а
и т.д.

Сослагательное наклонение
м. род ж. род cp. род
powinien bym powinna bym
powinien byś powinna byś
powinien by powinna by powinno by
мн. ч.
лично-мужские ф. женско-вещные ф.
powinni byśmy powinny byśmy
powinni byście powinny byście
powinni by powinny by

Следовательно, Вы знаете уже два польских эквивалента русского слова „должен”: глагол musieć и слово powinien.

Разница между ними следующая:

powinien

— выражает субъективную, моральную необходимость, т.е. обязанность, к исполнению которой никто (ничто) не принуждает

musieć

— выражает объективную необходимость, независимую от данного человека, которой он не в состоянии противостоять

Например:

Pan musi to zrobić.
Вы должны это сделать (= я или кто-н. другой вас принуждает это сделать, для вас нет другого выхода).
Pan powinien to zrobić.
Вы должны это сделать (= это ваша моральная обязанность, к исполнению которой никто, конечно, вас не принуждает, в конце концов вы можете этого не сделать, но ваш собеседник считает это необходимым).
Muszę już iść.
Мне нужно уже идти, уходить (= может быть, я хотел бы и остаться, но есть что-то независимое от меня, что меня заставляет уйти).
Powinienem już iść.
должен уже уйти (= я понимаю, что уже пора уходить; внутренняя мотивировка).

Возьмем примеры из текста:

Ту powinnaś wiedzieć, czyje to wiersze.
Ты должна знать (я уверен, что ты не можешь не знать).
Ty powinieneś zgadnąć.
Ты должен отгадать.
Powinniśmy iść do domu.
Мы должны идти домой (= мы понимаем, что пора уходить).
Musicie natychmiast iść.
Вам необходимо сейчас же идти (= вас принуждают обстоятельства, потом не на чем будет ехать).

Упражнения

I. От помещенных в скобки инфинитивов образуйте нужные формы:

  1. Gdyby (mieć — ja = девушка) dużo pieniędzy, (kupić) sobie samochód.
  2. Gdyby (być — my = mężczyźni i kobiety) w Warszawie, przede wszystkim (obejrzeć) Stare Miasto.
  3. Gdyby (być) ciepło, (wykąpać się — ja = девушка) w rzece.
  4. Jeśliby (dostać — ty = мужчина) bilety, (pójść — my = dziewczęta) na tę sztukę.
  5. Gdyby (być — ty = девушка) blisko, (czuć się — ja) szczęśliwy.
  6. Jeśliby (pozostać — my = мужчины) u ciebie dłużej, (spóźnić się) na ostatni autobus.
Klucz

II. Поставьте прилагательные в форме сравнительной и превосходной степени.

  1. Ten krawat jest ładny.
  2. Twoje włosy są jasne i miękkie.
  3. Styl tego wiersza jest prosty.
  4. Pogoda jest piękna.
  5. Klucz
  6. Głębokie uczucie.
  7. Wartościowy utwór.
  8. Miła dziewczyna.
  9. Wiersz rewolucyjny.
  10. Interesująca powieść.
Klucz

III. Переведите текст на польский язык и употребите соответствующие формы слов powinien или musieć:

  1. Мне необходимо пойти в университет (я вынужден пойти).
  2. Я должен уже уходить (чувствую).
  3. Я вынужден поговорить с товарищем (что-то меня заставляет).
  4. Если хотим поехать в Краков, мы должны сначала купить билеты.
  5. Klucz
  6. Они должны быть здесь в 9 часов (предполагаем).
  7. Все должно измениться в этом городе (говорит человек, у которого намерение многое изменить в городе).
  8. Они должны наказать его за это (но неизвестно, накажут ли).
  9. Человек должен умереть.
  10. Этот человек должен умереть (таково мое убеждение).
Klucz