Урок 26

Описательные формы степеней сравнения прилагательных и наречий.

Powinien

Czytamy wiersze

1.	—	Myślę, że nie możemy jechać dziś do Młocin . Jest już zbyt późno, a poza tym zanosi się na burzę. Spójrzcie, jak się chmurzy! Może spędzimy ten wieczór u mnie? Napijemy się kawy.
2.	—	Proponuję, żebyśmy poczytali wiersze. Wczoraj kupiliśmy tyle książek!
3.	—	Dobrze.
* * *
4.	—	Zacznijmy od poezji najmłodszych. Posłuchajcie!

Narcyzy

Narcyzy mają płatki
białe i miękkie
jak twoje włosy
Gdybyś był blisko
dałabym ci te narcyzy
Gdybym miała wiele pieniędzy
byłbyś zawsze blisko
Szlibyśmy przez wielki most
i patrzyli na katedrę świętego Jana
Twojego imiennika
Kupiłabym Ci
najładniejszą koszulę
najładniejszy krawat
i dużo narcyzy
Za to że nauczyłeś mnie
Głaskać zwierzęta i owoce

5.	—	Ten wiersz jest prostszy niż zwykła piosenka, a jednocześnie nie banalny, pełen głębokiego uczucia.
6.	—	Zgadnijcie, komu autorka go poświęca! Narzeczonemu, mężowi, ojcu, bratu?
7.	—	Oczywiście, ojcu! To żadna zagadka!
8.	—	Jeżeli już bawicie się w zagadki literackie, to powiem wam dwa wiersze. Zgadnijcie, kto jest ich autorem?

Wiek

Dlaczego — pytasz mnie —
Śmiałeś się wczoraj,
A dziś masz chmurę na czole?
Przecież wczoraj deszcz padał,
A dziś jest piękna pogoda.
— Tak, czasem mam lat cztery,
A czasem cztery tysiące.

Chwila

Że mija? I cóż, że przemija?
Od tego chwila, by minęła,
Zaledwo moja, już niczyja,
Jak chmur znikome arcydzieła.
Chociaż się wszystko wiecznie zmienia
I chwila chwili nie pamięta,
Zawsze w jeziorach na przemiany
Kąpią się gwiazdy i dziewczęta.

		Olu, ty powinnaś wiedzieć, czyje to wiersze.
9.	—	Prostota stylu... filozoficzna refleksja... To chyba wiersze Staffa.
10.	—	Tak, zgadłaś! A ten wiersz?

Ociemniały

— Pokaż mi drzewo.
— Jestem niewidomy.
— Gdzie jest prawo i lewo?
— Jestem niewidomy.
— Gdzie jest światło i ciemność?
— Jestem niewidomy.
— Powiedz mi! Jesteś jasnowidzem!
    Czy trzeba kochać?! — Tak. Widzę

11.	—	Skąd ty znasz tyle wierszy na pamięć?
12.	—	Uczyłem się kiedyś, bardzo dawno i dotychczas pamiętam. Ale zgadnijcie, kto jest ich autorem. Marku, ty powinieneś zgadnąć! Kiedyś czytałeś tylko poezje Broniewskiego.
13.	—	W twórczości Broniewskiego najbardziej wartościowa i porywająca jest rewolucyjność jego poezji. Zacytowany przez ciebie wiersz jest zupełnie inny, dlatego nigdy bym nie odgadł, że jego autorem jest Broniewski.
14.	—	Znalazłam w Wierszach Gałczyńskiego uroczy wiersz miłosny. Posłuchajcie!

List jeńca

Kochanie moje, kochanie,
dobranoc, już jesteś senna —
i widzę Twój cień na ścianie,
i noc jest taka wiosenna!

Jedyna moja na świecie,
jakże wysławię Twe imię?
Ty jesteś mi wodą w lecie
i rękawicą w zimie.

Tyś szczęście moje wiosenne,
zimowe, latowe, jesienne —
lecz powiedz mi na dobranoc,
wyszeptaj przez usta senne:

za cóż to taka zapłata,
ten raj przy Tobie tak błogi?..
Ty jesteś światłem świata
i pieśnią mojej drogi.

15. — Najbardziej urocze jest zakończenie wiersza:

Ty jesteś światłem świata
i pieśnią mojej drogi.

16.	—	Co wam jeszcze przeczytać?
17.	—	Chyba już nic. Powinniśmy iść do domu. Czy wiecie, która godzina? Dziesięć po dwunastej.
18.	—	Co? Już po północy? Jak szybko minął czas!
19.	—	W porę spojrzałeś na zegarek! Może zdążymy jeszcze na ostatni autobus. Po północy trudno stąd dojechać na Stare Miasto.
20.	—	Tak. Musicie natychmiast iść. Najwyższy czas!
21.	—	Nie bój się o nas, Olu. Możemy nawet przejść się pieszo. Tadek będzie nam po drodze recytować wiersze.
22.	—	Dobranoc!
23.	—	Dobranoc! Do jutra!

Humor

Nie musi

W biurze szef opowiada dowcip. Cały personel pokłada się ze śmiechu, tylko jedna urzędniczka nie śmieje się. Szef urażony pyta:
— Czy pani nie zrozumiała dowcipu?
— Owszem, zrozumiałam, ale ja pierwszego odchodzę...

Dobra rada

— Jestem w rozterce. Nie mogę się zdecydować czy ożenić się ze starą bogatą wdową, czy też z młodą, biedną dziewczyną, którą kocham.
— Powinieneś ożenić się z tą, którą kochasz.
— Masz rację! Pal sześć pieniądze!
— Słuchaj, a gdzie mieszka ta wdowa?

Словарь

Комментарий

2. Обращаем Ваше внимание на случаи употребления в настоящем уроке союзов żeby и gdyby и напоминаем, что к ним присоединяется личное глагольное окончание (см. урок 24).

Proponuję, żebyśmy poczytali wiersze.
Gdybyś był blisko, dałabym ci te narcyzy.
Gdybym miała wiele pieniędzy, byłbyś zawsze blisko.

patrzyli = patrzylibyśmy

Пропуск окончания вызван стремлением избежать повторения громоздкой глагольной формы.

4. (i dużo) narcyzy — род. пад. мн. ч., форма необычная. Слово narcyz в род. пад. получает окончание -ów.

4., 8. Существительные ср. рода с оконч. -ę в косвенных пад. расширяют основу:

Так же склоняется слово dziewczę, но в ед. ч. это слово употребляется преимущественно в поэтическом языке. В нейтральном лит. языке обычно употребляется слово dziewczyna (мн. ч. этого слова — dziewczyny употребляется в сниженном стиле). Следовательно:

8. При обратном порядке слов (в поэтическом языке) числительные dwa (dwie), trzy, cztery также сочетаются с формами род. пад. мн. ч. существительных:

...czasem mam lat cztery...

Изменение порядка слов не влечет за собой изменения смысла конструкции, которая, в отличие от русского языка, не имеет значения приблизительного количества.

8. by = чтобы

Od tego chwila, by minęła.

Этот союз также отрывает окончания от глагольных форм и присоединяет их к себе.

14. latowy (летний) — форма индивидуальная.

Общепринятая форма — letni.

21. Усвойте следующие глаголы, сочетающиеся с конструкцией + вин. пад.:

Описательные формы степеней сравнения прилагательных и наречий

Описательные формы сравнительной степени образуются с помощью наречия bardziej + положительная степень прилагательного или наречия.

Превосходная степень образуется с помощью наречия najbardziej + положительная степень прилагательного или наречия.

Хотя эти формы можно было бы образовать от всех без исключения прилагательных и наречий, в живой речи они образуются лишь от тех прилагательных (наречий), у которых нет известных вам уже синтетических (не описательных) форм (редко встречающиеся описательные формы этих прилагательных воспринимаются как искусственные либо специально стилизованные).

Описательные формы в основном образуются от прилагательных, внешне сходных с причастиями, от относительных прилагательных, в контексте получающих качественное значение, и от некоторых других (а также от образованных от них наречий).

Powinien — должен

Слово powinien изменяется в польском языке не только по родам и числам, но и по лицам, а также по временам и наклонениям. Вот состав форм.

Будущего времени нет. Его заменяют формы глагола musieć:

będę musiał, -а
będziesz musiał, -а
и т.д.

Следовательно, Вы знаете уже два польских эквивалента русского слова „должен”: глагол musieć и слово powinien.

Разница между ними следующая:

Например:

Возьмем примеры из текста:

Упражнения

I. От помещенных в скобки инфинитивов образуйте нужные формы:

1. Gdyby (mieć — ja = девушка) dużo pieniędzy, (kupić) sobie samochód.
   
2. Gdyby (być — my = mężczyźni i kobiety) w Warszawie, przede wszystkim (obejrzeć) Stare Miasto.
   
3. Gdyby (być) ciepło, (wykąpać się — ja = девушка) w rzece.
   
4. Jeśliby (dostać — ty = мужчина) bilety, (pójść — my = dziewczęta) na tę sztukę.
   
5. Gdyby (być — ty = девушка) blisko, (czuć się — ja) szczęśliwy.
   
6. Jeśliby (pozostać — my = мужчины) u ciebie dłużej, (spóźnić się) na ostatni autobus.
   

II. Поставьте прилагательные в форме сравнительной и превосходной степени.

1. Ten krawat jest ładny.
   
2. Twoje włosy są jasne i miękkie.
   
3. Styl tego wiersza jest prosty.
   
4. Pogoda jest piękna.
   

5. Głębokie uczucie.
   
6. Wartościowy utwór.
   
7. Miła dziewczyna.
   
8. Wiersz rewolucyjny.
   
9. Interesująca powieść.
   

III. Переведите текст на польский язык и употребите соответствующие формы слов powinien или musieć:

1. Мне необходимо пойти в университет (я вынужден пойти).
   
2. Я должен уже уходить (чувствую).
   
3. Я вынужден поговорить с товарищем (что-то меня заставляет).
   
4. Если хотим поехать в Краков, мы должны сначала купить билеты.
   

5. Они должны быть здесь в 9 часов (предполагаем).
   
6. Все должно измениться в этом городе (говорит человек, у которого намерение многое изменить в городе).
   
7. Они должны наказать его за это (но неизвестно, накажут ли).
   
8. Человек должен умереть.
   
9. Этот человек должен умереть (таково мое убеждение).