Урок 14

Возвратные и личные местоимения.

Глаголы с суффиксами -ą-, -ną- в инфинитиве.

Pierwszy wieczór u Oli

1.	—	Maryjko, spodziewam się, że będziesz się czuć u mnie jak u siebie w domu. Chodź, zapoznam cię teraz z moją mamą. Mamusiu, to moja koleżanka Maryjka. Znasz ją już z opowiadań Marka.
2.	—	Bardzo mi przyjemnie poznać panią. Mam nadzieję, że będzie pani u nas dobrze. Jak się pani czuje po podróży?
3.	—	Dziękuję, bardzo dobrze. Nawet nie jestem zmęczona.
4.	—	Zaraz nakryję do stołu. Zjemy razem kolację.
5.	—	Dziękuję pani! Jesteśmy już po kolacji.
6.	—	Jedliśmy wszyscy u Marka, a potem byliśmy na spacerze. Kiedy wróci tatuś?
7.	—	Dopiero za półtorej godziny. Zapoznasz go z panią jutro. Teraz jest już po jedenastej. Idźcie spać! O której chcecie wstać jutro rano?
8.	—	Wcześnie. О ósmej.
9.	—	Jestem pewna, że zaśpicie. Dam ci, Olu, budzik. Nastawisz go sobie. Może jeszcze czegoś potrzebujecie?
10.	—	Nie, mamusiu, dobranoc! Szkoda że tatusia nie ma. Powiedz mu, że bardzo chciałam go widzieć.
11.	—	Dobranoc pani.
12.	—	Dobranoc.
*
(Maryjka i Ola wchodzą do swego pokoju)
13.	—	Maryjko, może rozpakujesz swoją walizkę? W szafie są wieszaki. Powiesisz tam sukienki, a na tej półce możesz poukładać bieliznę.
14.	—	Olu, pomóż mi otworzyć walizkę. Tak mocno ją zamknęłam, że teraz nie mogę jej otworzyć. Naciśnij ten zamek, a ja przekręcę kluczyk. O, już! Dziękuję.
15.	—	Zaprowadzę cię teraz do łazienki.
16.	—	Najpierw się przebiorę. Zdejmę sukienkę i włożę szlafrok. No, proszę! Oderwał mi się guzik! Muszę go sobie przyszyć.
17.	—	Dać ci igłę i nici?
18.	—	Dziękuję mam je ze sobą.
19.	—	A czego jeszcze szukasz?
20.	—	Pióra. Jeszcze dziś chcę napisać list do rodziców. Oni się zawsze bardzo niepokoją, gdy gdzieś wyjadę. Papier i kopertę znalazłam. Ale gdzie jest pióro? Czyżbym go nie wzięła?
21.	—	Dam ci swoje. Zaraz je przyniosę. Kładę je na nocnej szafce. Atrament znajdziesz w szufladzie.
22.	—	Dziękuję ci.
*
23.	—	Jestem bardzo ciekawa, co jutro będziemy robić, dokąd pójdziemy?
24.	—	Spotkamy się jutro z Włodkiem, Markiem i Tadkiem o pół do pierwszej i pójdziemy chyba zwiedzać Muzeum Narodowe.
25.	—	О której wyjdziemy z domu?
26.	—	Możemy wyjść dziesięć albo piętnaście po dwunastej.
27.	—	To mi bardzo dogadza. Przed południem pójdę do fryzjera. Czy jest tu gdzieś blisko zakład fryzjerski?
28.	—	Owszem. Niedaleko stąd. Pokażę ci.
29.	—	Czesałam się niedawno, w zeszły czwartek. Minął dopiero tydzień, ale po podróży nic z tego nie zostało. A co ty będziesz robić, gdy ja pójdę do fryzjera?
30.	—	Muszę załatwić w mieście kilka spraw. Nie zabrałam wczoraj sandałów od szewca. Wezmę je jutro. Potem wstąpię do krawca. Jeśli u fryzjera nie będzie kolejki, może zdążysz pójść ze mną?
31.	—	Dobrze!
32.	—	Maryjko, już późno. Chodźmy spać. Będziemy jutro bardzo zmęczone.
33.	—	Nakręć, Olu, budzik, bo stoi.
34.	—	Która teraz godzina?
35.	—	Na moim zegarku jest dwadzieścia po dwunastej, ale on źle chodzi. Raz się spóźnia, raz spieszy. Włącz radio! (Ola włącza radio. Po chwili słychać głos spikera):
36.	—	Minęła godzina dwudziesta czwarta. Zakończyliśmy nasz dzisiejszy program. Życzymy państwu dobrej nocy.

Словарь

В некоторых оборотах дат. пад. соответствует русской констр. „у кого”:

Комментарий

Определение времени

Для обозначения времени между полным часом и половиной употребляется конструкция: po + предл. падеж.

Możemy wyjść 10 (dziesięć) albo 15 (piętnaście) po 12 (dwunastej). Можем выйти 10 или 15 минут первого.

Na moim zegarku jest 20 (dwadzieścia) po 12 (dwunastej). На моих часах 20 минут первого.

Обратите внимание на перевод:

Начиная с этого урока, систематически учите количественные числительные по таблице в конце уроков.

2., 5., 35. Конструкция po + предл. пад. в известном Вам уже значении (см. урок 13) употребляется шире, чем русская конструкция „после + род. пад.”

Сравните примеры:

А также:

В сочетании с формами прошедшего времени эта конструкция является также эквивалентом предлога „через”.

2., 16., др. Частица się (структурный элемент возвратных глаголов) не только может стоять перед глаголом или после него (см. урок 3), но может быть также отделена от глагола другими словами.

Jak się pan czuje po podróży?
Oderwał mi się guzik.
Oni się zawsze bardzo niepokoją, gdy gdzieś wyjadę.

Если рядом встречаются два или больше возвратных глаголов, частица się стоит только при одном из них.

On źle chodzi. Raz się spieszy, raz spóźnia. (15)

9. В глаголе spać (и производных, например: zaspać, wyspać się) наблюдается чередование sp : śp(i).
spać — śpię, śpisz, śpią (zaspać — zaśpię)

11. Если хотите быть более вежливыми употребляйте с оборотами dzień dobry, do widzenia и т. п. дательный падеж слов pan, pani, państwo.

dzień dobry pani, panu, państwu
do widzenia pani, panu, państwu
dobry wieczór pani, panu, państwu

и т. д.

Этот дат. падеж соответствует (когда обращаетесь к знакомым Вам лицам) русскому обращению по имени-отчеству после упомянутых оборотов:

Здравствуйте, Александр Васильевич!
Добрый вечер, Надежда Захаровна!

и т. д.

Глагол dziękować при более вежливом выражении благодарности также требует дательного падежа.

dziękuję pani, panu, państwu спасибо, благодарю вас.

12. Местоимения swój, twój склоняются как mój (см. таблицу). Все они образуют полные и стяженные формы.

Maryjka i Ola wchodzą do swego pokoju.

20. Вопросительное слово czyżby (неужели), сочетаясь с формами прошедшего времени, отрывает их окончания и присоединяет их к себе (о других случаях отрыва окончания от форм прошедшего времени см. урок 24).

Czyżbym go (pióra) nie wzięła?

Другие примеры:

Czy’żbyśmy się spóźnili?
Czyżbyś zapomniał napisać do mnie?
Czyżbym nie nakręciła zegarka?

29. Так же как и в русском, в польском языке названия дней недели в форме винительного падежа сочетаются с предлогом w (we).

Czesałam się niedawno, w zeszły czwartek.
We środę pójdziemy zwiedzać muzeum.
W niedzielę pojedziemy na wycieczkę.

35. В польском языке, как и в русском, слово radio употребляется также в значении „радиоприемник”. В разговорном языке оно более употребительно, чем слово odbiornik или сочетание aparat radiowy.

Возвратное и личные местоимения

В настоящем уроке встречается много разных форм личных местоимений. Обратите особое внимание на формы местоимений ona, ono, с которыми Вы встречаетесь впервые.

Формы родительного и дательного падежа местоимения ona одинаковы — jej (ср. в русск. языке род. — ее, дат. — ей). Форма винительного падежа ją, в отличие от русского языка, не совпадает с формой род. пад.

Znasz ją już z opowiadań Marka.
Tak mocno ją (вин.) zamknęłam, że teraz nie mogę jej (род.) otworzyć.
Dziękuję jej (дат.).
Opowiadam jej (дат.).

Форма творительного падежа — nią (ею):

Interesuję się nią.

С предлогами употребляются особые формы (так же как в русском языке): niej (род., дат. пад.), nią (вин. пад.):

dla niej, bez niej
Piszę do niej list.
Patrzę na nią.
Czekam na nią.

Формы местоимения среднего рода ono в основном совпадают с соответствующими формами мужского рода.

Разница наблюдается лишь в винительном падеже. Формы родительного и винительного падежей мужского рода совпадают, ср:

Nie ma go (род.) w domu.
Znam go (вин.) osobiście.
A jego (род.) tam nie było.
Jego (вин.) wszyscy znają.

В среднем роде они различаются:

род. пад. go, jego
вин. пад. je

Czyżbym go (= pióra) nie wzięła? (род. пад.)
Zaraz je (= pióro) przyniosę. (вин. пад.)
Kładę je na szafce nocnej. (вин. пад.)

По форме вин. пад. ср. рода (je) совпадает с вин. падежом женско-вещной формы мн. ч. Ср.:

(18) Mam je ze sobą (je = igłę i nici).
(21) Zaraz je przyniosę (je = pióro).
(21) Kładę je na szafce nocnej (je = pióro).
(30) Wezmę je jutro (je = sandały).

Теперь Вы знаете уже все формы личных местоимений. Повторите их по таблице в конце уроков.

В тексте настоящего урока встречаются формы возвратного местоимения siebie (себя). (Выучите все формы по таблице)

Глаголы с суффиксами -ą-, -ną- в инфинитиве

Все глаголы с суффиксами -ą-, -ną- в инфинитиве принадлежат к первому спряжению:

В настоящем (простом будущем) времени наблюдается чередование групп sn, zm (1 лицо ед. ч. и 3 лицо мн. ч.) и śń, źm’ (другие лица):

Повелительное наклонение глаголы этой группы образуют двояко:

1) если перед ń (ni) имеется гласный звук, повелит. накл. образуется без суффикса:

2) если перед ń, m’ (mi) имеется согласный звук, повелительное наклонение образуется с помощью суффикса -ij:

но вспомните: weźmie — weź!

В прошедшем времени глаголы этой группы характеризуются чередованием гласных ą : ę (произношение о : е см. урок произношения/чтения п. 1). В ед. ч. в формах мужского рода основа с гласным ą, во всех других формах с гласным ę:

Некоторые глаголы в прошедшем времени теряют суффикс -ną:

и др.

Примеры глаголов этой группы из текста:

Tak mocno ją zamknęłam, że teraz nie mogę jej otworzyć. (14)
Naciśnij ten zamek, a ja przekręcę kluczyk. (14)
Zdejmę sukienkę i włożę szlafrok. (16)
Czyżbym go nie wzięła? (20)
Minął dopiero tydzień. (29)
Wezmę je jutro. (30)
Minęła godzina dwudziesta czwarta. (36)

Упражнения

I. Прочитайте по-польски:

только первый час, уже третий час, четверть шестого, 11²⁰, 9²⁷, 2¹⁰, 8¹³.

II. Употребите нужные формы местоимений: ty, on, ona, oni, one.

1. Jutro napiszę list.
2. nie ma w domu.
3. Odwiedzę jutro.
4. Szukam .
5. już rozmawialiśmy.
6. Nic nie wiem.
7. Potrzebujemy , a nie kogo innego.
8. Spodziewam się dopiero jutro.
9. Chcemy podziękować za uprzejmość.

III. Переведите на польский язык:

1. Я ложусь очень поздно, но встаю ранним утром.
   
2. Он всегда заводит часы утром.
   
3. Его часы никогда не отстают и не идут вперед. Они идут точно.
   
4. Я взял у него ручку.
   
5. Мне интересно, когда вы к нам приедете.
   

6. Мы приедем к вам через месяц.
   
7. Через месяц они приехали.
   
8. Положи белье на эту полку.
   
9. Я уверен, что мы завтра проснемся поздно.
   
10. Надо поставить будильник, в противном случае мы проспим.
    

IV. От глаголов в скобках образуйте прошедшее время:

1. One (zasnąć) dopiero po północy.
2. W pokoju (zgasnąć) światło.
3. Nie (wziąć — ja, мужчина) ze sobą zegarka.
4. (minąć) już dwa tygodnie, a oni do nas nie (napisać) .
5. (zginąć) mi klucz.
6. (zdjąć — on) palto.
7. Przed waszym przyjazdem (sprzątnąć — my, девушки и парни) pokój.
8. Maryjka nie (znaleźć) pióra.
9. Oni (wsiąść) do tramwaju, a one (wsiąść) do autobusu.
10. Podczas deszczu one bardzo (zmoknąć) .
11. Zegarek (stanąć) .