Урок 33

Безличные обороты (продолжение)

W dwóch słowach o Krakowie

1.	O początkach i najstarszych dziejach Krakowa opowiada ludowa legenda.
2.	Według tej legendy miasto zostało założone na wzgórzu Wawel, w miejscu gdzie przebiegły Krak zwyciężył strasznego smoka. Od imienia zwycięzcy miasto nazwano Krakowem.
3.	Rzeczywista historia Krakowa zaczyna się oczywiście nie od Kraka.
4.	W X (dziesiątym) wieku, za panowania Mieszka I (Pierwszego), włączono Kraków w granice państwa polskiego.
5.	W roku 1138 miasto stało się stolicą Polski.
6.	Wraz z rosnącym znaczeniem gospodarczym i politycznym Krakowa wzrastać zaczyna jego rola jako ośrodka kultury i nauki.
7.	W połowie XIII w. (wieku) po najazdach Tatarów, którzy zniszczyli stary gród, na ruinach powstaje nowy Kraków.
8.	Od tej chwili zaczyna się szybka rozbudowa miasta.
9.	Na Rynku krakowskim wzniesiono gotycki gmach ratusza.
10.	Obok ratusza, pośrodku Rynku, zbudowano Sukiennice — dawne hale targowe.
11.	W wieku XIV również na Rynku krakowskim wzniesiony został jeden z najpiękniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce — Kościół Mariacki.
12.	Znajduje się w nim wielki ołtarz, rzeźbiony przez Wita Stwosza.
13.	W 1364 r. za panowania króla Kazimierza Wielkiego został założony pierwszy w Polsce uniwersytet — jedna z najstarszych uczelni w Europie.
14.	Po odnowieniu uniwersytetu, w XV wieku, powstała krakowska dzielnica uniwersytecka. Najstarszym budynkiem uniwersyteckim jest słynne Collegium Maius.
15.	Na Uniwersytecie Jagiellońskim studiował Mikołaj Kopernik.
16.	Przez dłuższy czas uczelnia była ośrodkiem postępu i humanizmu.
17.	W XVI w. (tak zwany „złoty wiek” w kulturze polskiej) Kraków staje się ośrodkiem polskiego renesansu.
18.	Na dwór wawelski przyjeżdżają z Włoch wybitni architekci i rzeźbiarze.
19.	Dawny gotycki zamek na Wawelu przebudowano na wspaniały renesansowy pałac.
20.	Również stare domy i gmachy Krakowa, na przykład Sukiennice, bogato upiększono renesansowymi ozdobami.
21.	Wiek XVII przynosi nowy styl — barok.
22.	Druga połowa XIX wieku to okres naśladowania stylów historycznych. W tym okresie zbudowano m. in. dzisiejszy gmach główny Uniwersytetu Collegium Novum w stylu neogotyckim.
23.	W takim stanie, z niewielkimi tylko zmianami, przetrwał stary Kraków do dnia dzisiejszego, zachowując obok zabytków sztuki wiele ciekawych starych obyczajów.
24.	Należy do nich hejnał mariacki , rozbrzmiewający w południe z wieży mariackiej, pochód lajkonika, przypominający o wypędzeniu Tatarów, szopki krakowskie i wiele innych.
25.	Warto wspomnieć jeszcze o murach obronnych i fosach, które niegdyś otaczały Kraków. Ze starych średniowiecznych murów obronnych pozostała tylko w północnej części miasta resztka baszt i bram. Najciekawsze fragmenty to Brama Floriańska i Barbakan, jeden z rzadkich w Europie bastionów tego typu.
26.	W wieku XIX na miejscu dawnych fos i nie zachowanej części murów założono słynne krakowskie Planty, wspaniały park, otaczający zielenią stare miasto.
27.	Planty pełne uroku latem i zimą są ulubionym miejscem spacerów mieszkańców Krakowa.
28.	Obecnie miasto znacznie się rozrosło.
29.	Wciąż buduje się nowe dzielnice mieszkaniowe.
30.	Obok Krakowa powstała Nowa Huta, nowoczesne, znane całemu światu miasto i wielki kombinat przemysłowy.

Словарь

Комментарий

1. dzieje (мн. ч.) — синоним слова historia, отличающийся от него в стилистическом отношении; оно употребляется в более торжественном стиле.

4., 13. В польском языке предлог za сочетается также с родительным падежом. В этом сочетании он соответствует разным русским конструкциям с тем же временным значением:

7., 25. В польском языке нет действительных причастий прошедшего времени. Русские обороты с этим причастием надо переводить на польский язык конструкцией: który + прошедшее время глагола.

После нашествий татар, разрушивших старый город.
Po najazdach Tatarów, którzy zniszczyli stary gród.

Крепостные стены, некогда окружавшие старый Краков.
Mury obronne, które niegdyś otaczały stary Kraków.

18. Примеры лично-мужских форм существительных (об окончаниях этих форм см. урок 16):

architekt — architekci
rzeźbiarz — rzeźbiarze

23. и др. Деепричастие и причастия настоящего времени:

Безличные обороты (продолжение)

Примеры безличных оборотов прошедшего времени на -no, (-to):

Od imienia zwycięzcy miasto nazwano Krakowem.
По имени победителя город был назван Краковом.

Za panowania Mieszka I włączono Kraków w granice państwa polskiego.
В царствование Мешко I Краков был включен в состав польского государства.

Na Rynku krakowskim wzniesiono gotycki gmach ratusza.
На краковском Рынке было возведено готическое здание ратуши.

Dawny gotycki zamek na Wawelu przebudowano na wspaniały renesansowy pałac.
Старый готический замок на Вавеле был перестроен в замечательный дворец в стиле ренессанса.

Stare domy i gmachy Krakowa upiększono renesansowymi ozdobami.
Старые дома и здания Кракова были богато украшены разными деталями в стиле ренессанса.

W tym okresie zbudowano dzisiejszy gmach główny Uniwersytetu.
В это время было построено центральное здание университета.

Na ich miejscu założono słynne krakowskie Planty.
На их месте был разбит замечательный краковский парк Планты.

Во всех этих случаях возможны страдательные конструкции: zostać + страдательное причастие. Сравните:

Na Rynku krakowskim wzniesiono gotycki gmach ratusza.
Na Rynku krakowskim wzniesiony został jeden z najpiękniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce.

Miasto zostało założone na wzgórzu Wawel.
Na ich miejscu założono słynne krakowskie Planty.

Но безличные обороты в польском языке употребительнее.

Безличный оборот в форме настоящего времени:
Wciąż buduje się nowe dzielnice mieszkaniowe.
Все время строятся новые жилые районы.

Упражнения

I. Переведите на польский язык:

1. Я не хочу здесь дольше стоять.
   
2. Передо мной вдруг встал мой старый знакомый.
   
3. Они остановились у выхода на платформы.
   
4. Часы остановились.
   
5. Он стал читать.
   

6. Что с ним стало за этот год?
   
7. Он стал инженером.
   
8. Разговоры становились веселее.
   
9. Он становился все более угрюмым.
   
10. Стать под дерево.
    

11. Ягеллонский университет, ставший центром прогресса и гуманизма, будет вскоре праздновать 600-летие своего существования.
    
12. Согласно народной легенде Краков был основан Краком, победившим страшного змея.
    
13. В XVI веке в Краков, ставший центром польского ренессанса, приезжают иностранные архитекторы.
    
14. Одним из старых обычаев Кракова является мариацкий хейнал, напоминавший и напоминающий об изгнании татар.
    

II. Ответьте на следующие вопросы:

1. Kiedy Kraków został włączony w granice państwa polskiego?
   
2. Jakie gmachy zostały wzniesione na Rynku krakowskim?
   
3. Za panowania którego króla został założony Uniwersytet Jagielloński?
   
4. W którym wieku został przebudowany zamek wawelski?
   
5. Jakie dawne obyczaje Krakowa zna pani (pan)?
   
6. Gdzie i kiedy założono krakowskie Planty?