Изучаем польский язык с нуля!
Lekcja trzydziesta trzecia


Урок 33

Безличные обороты (продолжение)

W dwóch słowach o Krakowie

1. O początkach i najstarszych dziejach Krakowa opowiada ludowa legenda. перевод текста
2. Według tej legendy miasto zostało założone na wzgórzu Wawel, w miejscu gdzie przebiegły Krak zwyciężył strasznego smoka. Od imienia zwycięzcy miasto nazwano Krakowem. перевод текста
3. Rzeczywista historia Krakowa zaczyna się oczywiście nie od Kraka. перевод текста
4. W X (dziesiątym) wieku, za panowania Mieszka I Подсказка (Pierwszego), włączono Kraków w granice państwa polskiego. перевод текста
5. W roku 1138 miasto stało się stolicą Polski. перевод текста
6. Wraz z rosnącym znaczeniem gospodarczym i politycznym Krakowa wzrastać zaczyna jego rola jako ośrodka kultury i nauki. перевод текста
7. W połowie XIII w. (wieku) po najazdach Tatarów, którzy zniszczyli stary gród, na ruinach powstaje nowy Kraków. перевод текста
8. Od tej chwili zaczyna się szybka rozbudowa miasta. перевод текста
9. Na Rynku krakowskim wzniesiono gotycki gmach ratusza. перевод текста
10. Obok ratusza, pośrodku Rynku, zbudowano Sukiennice — dawne hale targowe. перевод текста
11. W wieku XIV również na Rynku krakowskim wzniesiony został jeden z najpiękniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce — Kościół Mariacki. перевод текста
12. Znajduje się w nim wielki ołtarz, rzeźbiony przez Wita Stwosza. перевод текста
13. W 1364 r. za panowania króla Kazimierza Wielkiego został założony pierwszy w Polsce uniwersytet Подсказка — jedna z najstarszych uczelni w Europie. перевод текста
14. Po odnowieniu uniwersytetu, w XV wieku, powstała krakowska dzielnica uniwersytecka. Najstarszym budynkiem uniwersyteckim jest słynne Collegium Maius. перевод текста
15. Na Uniwersytecie Jagiellońskim studiował Mikołaj Kopernik. перевод текста
16. Przez dłuższy czas uczelnia była ośrodkiem postępu i humanizmu. перевод текста
17. W XVI w. (tak zwany „złoty wiek” w kulturze polskiej) Kraków staje się ośrodkiem polskiego renesansu. перевод текста
18. Na dwór wawelski przyjeżdżają z Włoch wybitni architekci i rzeźbiarze. перевод текста
19. Dawny gotycki zamek na Wawelu przebudowano na wspaniały renesansowy pałac. перевод текста
20. Również stare domy i gmachy Krakowa, na przykład Sukiennice, bogato upiększono renesansowymi ozdobami. перевод текста
21. Wiek XVII przynosi nowy styl — barok. перевод текста
22. Druga połowa XIX wieku to okres naśladowania stylów historycznych. W tym okresie zbudowano m. in. dzisiejszy gmach główny Uniwersytetu Collegium Novum w stylu neogotyckim. перевод текста
23. W takim stanie, z niewielkimi tylko zmianami, przetrwał stary Kraków do dnia dzisiejszego, zachowując obok zabytków sztuki wiele ciekawych starych obyczajów. перевод текста
24. Należy do nich hejnał mariacki Подсказка, rozbrzmiewający w południe z wieży mariackiej, pochód lajkonika, przypominający o wypędzeniu Tatarów, szopki krakowskie i wiele innych. перевод текста
25. Warto wspomnieć jeszcze o murach obronnych i fosach, które niegdyś otaczały Kraków. Ze starych średniowiecznych murów obronnych pozostała tylko w północnej części miasta resztka baszt i bram. Najciekawsze fragmenty to Brama Floriańska i Barbakan, jeden z rzadkich w Europie bastionów tego typu. перевод текста
26. W wieku XIX na miejscu dawnych fos i nie zachowanej części murów założono słynne krakowskie Planty, wspaniały park, otaczający zielenią stare miasto. перевод текста
27. Planty pełne uroku latem i zimą są ulubionym miejscem spacerów mieszkańców Krakowa. перевод текста
28. Obecnie miasto znacznie się rozrosło. перевод текста
29. Wciąż buduje się nowe dzielnice mieszkaniowe.
30. Obok Krakowa powstała Nowa Huta, nowoczesne, znane całemu światu miasto i wielki kombinat przemysłowy. перевод текста

Словарь

barok
bastion
baszta
dwór
dzieje
dzielnica
fosa
gospodarczy
gotycki
gród
hale targowe
humanizm
kombinat
legenda
mur
najazd
należeć
naśladowanie
neogotycki
obronny
odnowienie
ozdoba
panowanie
pochód
polityczny
postęp
powstawać
północny
przebiegły
przebudować
przemysłowy
przetrwać
барокко
бастион
башня
двор
история
район, квартал
ров, окр-й крепость
экономический
готический
город-крепость
торговые ряды
гуманизм
комбинат
легенда
стена
нашествие
принадлежать
подражание
неоготический
здесь: крепостной
реформа
украшение
царствование
шествие
политический
прогресс
возникать
северный
хитрый
перестроить
промышленный
просуществовать
ratusz
renesans
renesansowy
resztka
rozbrzmiewać
rozbudowa
rozrosnąć się
rzadki
rzeczywisty
rzeźbiarz
rzeźbić
smok
stan
szopka
średniowieczny
Tatar
typ
uczelnia
ulubiony
upiększyć
urok
wieża
wypędzić
wzgórze
wznieść
wzrastać
zachowywać
założyć
ратуша
ренессанс
в стиле ренессанса
остаток
раздаваться
развитие
разрастись
редкий
действительный
скульптор
ваять, высекать
змей
состояние
кукольный театр
средневековый
татарин
тип
университет, ВУЗ
излюбленный
украсить
обаяние
колокольня
изгнать
холм
возвести
возрастать
сохранять
основать, заложить, разбить
zieleń
zwycięzca
zwyciężyć
зелень
победитель
победить
stać się
стать
stać
стоять

gród (ист.)

город-крепость

Комментарий

1. dzieje (мн. ч.) — синоним слова historia, отличающийся от него в стилистическом отношении; оно употребляется в более торжественном стиле.

4., 13. В польском языке предлог za сочетается также с родительным падежом. В этом сочетании он соответствует разным русским конструкциям с тем же временным значением:

za panowania Mieszka I
в царствование князя Мешко I, при князе Мешко I
za panowania króla Kazimierza Wielkiego
в царствование короля Казимежа Великого
za życia
при жизни
za moich czasów
в мои времена

7., 25. В польском языке нет действительных причастий прошедшего времени. Русские обороты с этим причастием надо переводить на польский язык конструкцией: który + прошедшее время глагола.

После нашествий татар, разрушивших старый город.
Po najazdach Tatarów, którzy zniszczyli stary gród.

Крепостные стены, некогда окружавшие старый Краков.
Mury obronne, które niegdyś otaczały stary Kraków.

18. Примеры лично-мужских форм существительных (об окончаниях этих форм см. урок 16):

architekt — architekci
rzeźbiarz — rzeźbiarze

23. и др. Деепричастие и причастия настоящего времени:

 
zachowując
сохраняя
 
rozbrzmiewający
раздающийся
 
przypominający
напоминающий
 
otaczający
окружающий

Безличные обороты (продолжение)

Примеры безличных оборотов прошедшего времени на -no, (-to):

Od imienia zwycięzcy miasto nazwano Krakowem.
По имени победителя город был назван Краковом.

Za panowania Mieszka I włączono Kraków w granice państwa polskiego.
В царствование Мешко I Краков был включен в состав польского государства.

Na Rynku krakowskim wzniesiono gotycki gmach ratusza.
На краковском Рынке было возведено готическое здание ратуши.

Dawny gotycki zamek na Wawelu przebudowano na wspaniały renesansowy pałac.
Старый готический замок на Вавеле был перестроен в замечательный дворец в стиле ренессанса.

Stare domy i gmachy Krakowa upiększono renesansowymi ozdobami.
Старые дома и здания Кракова были богато украшены разными деталями в стиле ренессанса.

W tym okresie zbudowano dzisiejszy gmach główny Uniwersytetu.
В это время было построено центральное здание университета.

Na ich miejscu założono słynne krakowskie Planty.
На их месте был разбит замечательный краковский парк Планты.

Во всех этих случаях возможны страдательные конструкции: zostać + страдательное причастие. Сравните:

Na Rynku krakowskim wzniesiono gotycki gmach ratusza.
Na Rynku krakowskim wzniesiony został jeden z najpiękniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce.

Miasto zostało założone na wzgórzu Wawel.
Na ich miejscu założono słynne krakowskie Planty.

Но безличные обороты в польском языке употребительнее.

Безличный оборот в форме настоящего времени:
Wciąż buduje się nowe dzielnice mieszkaniowe.
Все время строятся новые жилые районы.

Упражнения

I. Переведите на польский язык:

  1. Я не хочу здесь дольше стоять.
  2. Передо мной вдруг встал мой старый знакомый.
  3. Они остановились у выхода на платформы.
  4. Часы остановились.
  5. Он стал читать.
  6. Klucz
  7. Что с ним стало за этот год?
  8. Он стал инженером.
  9. Разговоры становились веселее.
  10. Он становился все более угрюмым.
  11. Стать под дерево.
  12. Klucz
  13. Ягеллонский университет, ставший центром прогресса и гуманизма, будет вскоре праздновать 600-летие своего существования.
  14. Согласно народной легенде Краков был основан Краком, победившим страшного змея.
  15. В XVI веке в Краков, ставший центром польского ренессанса, приезжают иностранные архитекторы.
  16. Одним из старых обычаев Кракова является мариацкий хейнал, напоминавший и напоминающий об изгнании татар.
Klucz

II. Ответьте на следующие вопросы:

  1. Kiedy Kraków został włączony w granice państwa polskiego?
  2. Jakie gmachy zostały wzniesione na Rynku krakowskim?
  3. Za panowania którego króla został założony Uniwersytet Jagielloński?
  4. W którym wieku został przebudowany zamek wawelski?
  5. Jakie dawne obyczaje Krakowa zna pani (pan)?
  6. Gdzie i kiedy założono krakowskie Planty?
Klucz