Изучаем польский язык с нуля!
Lekcja trzydziesta pierwsza


Урок 31

Действительные причастия настоящего времени и деепричастия несовершенного вида

Podróż do Krakowa

1. Którędy wychodzi się na perony? перевод текста
2. Tędy. Chodź szybciej, Maryjko!
W przejściu do biletera:
3. Czy pociąg do Krakowa jest już podstawiony? перевод текста
4. Tak.
5. Na który peron?
6. Peron A.
7. Dziękuję.
* * *
8. Jaki przepełniony jest ten pociąg! Często jeżdżę do Krakowa, ale takiego przepełnienia nie widziałam. Przez wasze spóźnienie będziemy musieli całą drogę stać w korytarzu. перевод текста
9. Ale naprawdę to nie nasza wina. Ja po prostu zawsze mam pecha. Gdy się spieszę, albo wyłączają prąd, albo wstrzymują ruch z powodu jakiegoś wypadku. A przecież wiesz, jak trudno o tej porze złapać taksówkę... Może jednak znajdziemy gdzieś wolne miejsce. перевод текста
10. Chodźcie dalej! W przednich wagonach będzie chyba luźniej. перевод текста
11. Tu są dwa zupełnie puste wagony.
12. Ale to druga klasa, a my mamy pierwszą. A poza tym te wagony są zarezerwowane dla wycieczki. Chodźmy dalej!
13. W tym przedziale są jeszcze miejsca. перевод текста
14. Przepraszam panią, czy te miejsca są wolne?
15. Owszem, ale to jest przedział dla matek z dziećmi.
16.
Do konduktora:
Proszę pana, czy już nigdzie nie ma miejsc?
перевод текста
17. Przed chwilą doczepiono dwa wagony, ale niech państwo idą szybciej, za trzy minuty odjazd.
W przedziale
18. Przepraszam pana, czy te miejsca są wolne? перевод текста
19. Owszem.
20. Marku, pomóż mi postawić walizki na półce!
21. Czy postawić je z tej strony?
22. Nie, postaw je na tamtej półce! Tam jest więcej miejsca. перевод текста
23. Maryjko, usiądź przy oknie!
24. Zaledwie zdążyliśmy wsiąść, a już pociąg rusza. Gdyby nie taksówka, z pewnością byśmy nie zdążyli.
* * *
25. Czy to przedział dla palących? перевод текста
26. Masz chęć zapalić? Zaraz cię poczęstuję. Dostałem od znajomego papierosy bułgarskie. Ale gdzie ja je podziałem?
27. Poszukaj w kieszeniach płaszcza! Na pewno ich nie wziąłeś. перевод текста
28. Rzeczywiście! Nie mam przy sobie papierosów.
29. Ja wprawdzie nie palę, ale mogę was poczęstować papierosami.
30. Wydaje mi się, że kiedyś paliłaś, Olu? перевод текста
31. Tak, ale od pewnego czasu lekarz zabronił mi palić. Czy masz zapałki?
32. Nie. Poproś tamtego pana o zapałki. Tylko co zapalał papierosa.
33. Czy mamy coś do czytania? перевод текста
34. Nie. W pośpiechu nie zdążyliśmy nic kupić. Nie mamy żadnych czasopism ani dzisiejszych gazet.
35. Nie mamy też co jeść. перевод текста
36. Mama dała mi na drogę trochę słodyczy i owoców. Zaraz zobaczymy, co tam jest w tej paczce. Czekolada, cukierki, biszkopty.
37. Jedz, Maryjko, przecież jesteśmy bez obiadu. перевод текста
38. I to wszystko przez nas.
39. Oczywiście. Przecież mieliśmy razem pójść na obiad.
* * *
40. Marku, opuść trochę niżej okno! Jaki piękny las mijamy! Ten jest znacznie większy niż te, które dotąd widziałam w Polsce. перевод текста
41. Najwspanialsze na tej trasie lasy, ciągnące się kilometrami wzdłuż toru kolejowego, zaczynają się dopiero w okolicach Kielc. перевод текста
42. Podobno do Krakowa można dojechać teraz pociągiem elektrycznym. перевод текста
43. Tak. Linią Warszawa—Śląsk.
44. Szkoda, że nie mamy czasu pojechać na Śląsk. Zobaczylibyśmy ośrodek polskiego przemysłu. перевод текста
45. Ja byłem na Śląsku tylko raz, w Katowicach, w 1953 roku. Od tego czasu nie miałem okazji tam pojechać. Ola dobrze zna Śląsk.
46. Tak. Mieszkałam na Śląsku od 1947 do 1954 roku. Mój ojciec jest górnikiem. перевод текста
47. Już się ściemnia. Czy można zapalić światło?
48. Maryjko, już nie będziesz mogła wyglądać oknem.
49. Szkoda! Krajobraz polski jest zupełnie inny niż nasz. Nie ma tu tak rozległych przestrzeni. Pojawiające się wciąż miasta i wsie bardzo go urozmaicają. Ciągle widać ludzi pracujących w polu, spieszących ulicami mijanych miast, napełniających gwarem stację i perony. перевод текста
50. Czy prędko dojedziemy do Krakowa? перевод текста
51. Mniej więcej za dwie i pół godziny.

Humor

Zależy

Do konduktora stojącego na peronie podchodzi młody mężczyzna:
— Panie konduktorze, moja żona odjeżdża tym pociągiem. Czy zdążę jeszcze wejść do pociągu i pocałować ją na do widzenia?
— To zależy, jak długo jesteście państwo po ślubie.

Словарь

biszkopt
bułgarski
ciągnąć się
cukierek
czekolada
doczepić
gwar
kilometr
kolejowy
krajobraz
którędy
lekarz
napełniać
naprawdę
бисквит
болгарский
тянуться
конфета
шоколад
прицепить
шум
километр
железнодорожный
пейзаж
каким путем, как
врач
наполнять
действительно, на самом деле
okolica
opuścić
ośrodek
paczka
palić
papieros
pocałować
poczęstować
pośpiech
prąd
prędko
окрестность
опустить
центр
пакет
курить
папироса, сигарета
поцеловать
угостить
спешка
ток
скоро
przedni
przemysł
передний, головной
промышленность, индустрия
przepełnienie
przepełniony
rozległy
ruszać
słodycze
ściemniać się
tędy
многолюдье
переполненный
обширный
трогаться
конфеты, шоколад...
смеркаться
этим путем, этой дорогой
urozmaicać
wieś
wstrzymywać
wyglądać
wyłączać
wypadek
wzdłuż
zależy
zabronić
zaledwie
zapalać
zapalić
zarezerwować
z pewnością
разнообразить
деревня
останавливать
смотреть
выключать
несчастный случай
вдоль
смотря
запретить
едва
закуривать
закурить
забронировать
наверное, несомненно
 
którędy
каким путем, дорогой? как? где?
 
tędy
этим путем, дорогой; здесь
 
tamtędy
тем путем, дорогой; там


— Którędy? — Tędy.

podstawić pociąg (na peron)
подать поезд (на платформу)
mieć pecha
не везти
mam pecha
мне не везет
zawsze mam pecha
мне всегда не везет
przednie wagony
передние, головные вагоны
tylne wagony
задние, хвостовые вагоны
только что / przed chwilą
dopiero co
\ tylko co
przedział (wagon) dla palących
купе (вагон) для курящих
przedział (wagon) dla niepalących
купе (вагон) для некурящих
palić papierosa
курить папиросу (сигарету)
papieros { папироса
сигарета
w pośpiechu
в спешке
mieć okazję
иметь случай
mam okazję
мне представляется случай
mniej więcej
более или менее, примерно
na do widzenia
на прощание
to zależy, jak długo jesteście państwo po ślubie
смотря как давно вы поженились

Комментарий

8., 38. Конструкция przez + вин. пад. выполняет в польском языке еще одну функцию: она служит для выражения причины и соответствует русским конструкциям „из-за + род. пад.” и „по + дат. пад.”.

przez nich spóźnimy się na pociąg
из-за них мы опоздаем на поезд
przez wasze spóźnienie
из-за того (вследствие того), что вы опоздали
i to wszystko przez nas
и все это из-за нас
przez nieostrożność
из-за неосторожности, по неосторожности
przez roztargnienie
по рассеянности

8. Еще один тип чередования в группе глаголов II-го спряжения — źdz' : żdż
jeździć [ежьд͡жич] — jeżdżę [ежд͡жэн], jeździsz [ежьд͡жиш]

Следовательно, в этой глагольной группе возможны следующие типы чередований:

 
dź : dz
chodzić — chodzę
 
ć : с
płacić — płacę
 
ś : sz
musieć — muszę
 
ść : szcz
mieścić się — mieszczę się
 
źdz' : żdż
jeździć — jeżdżę

11. Прилагательное при числительных dwa (dwie), trzy, cztery, выступающих в форме именительного (винительного) падежа, принимает формы им. (вин.) пад. мн. числа, т. е. согласуется с определяемым существительным:

dwa puste wagony
два пустых вагона
dwie małe dziewczynki
две маленькие девочки
trzy wolne miejsca
три свободных места
trzy duże stacje
три большие станции
trzy piękne lasy
три прекрасных леса

и т. д.

21., 22 и др. Возвращаемся к формам винительного падежа мн. ч. местоимений one, oni.
Форма je (= вин. пад. от one) заменяет все существительные за исключением личных существительных мужского рода.

Czy postawić je z tej strony?
Поставить их с этой стороны?
(je = walizki)
Postaw je na tamtej półce!
Поставь их на ту полку!
(je = walizki)
Gdzie ja je podziałem?
Куда я их дел?
(je = papierosy)

Личные существительные м. рода заменяются в вин. пад. мн. ч. формой местоимения ich (= вин. пад. от oni):

Zobaczyłem polskich żołnierzy.
Я увидел польских солдат.
Zobaczyłem ich.
Я их увидел.

После отрицания употребляется не винит., а род. пад., который имеет только одну форму ich:

Na pewno ich nie wziąłeś (ich = papierosów).
Nie zobaczyłem polskich żołnierzy.
Nie zobaczyłem ich.

31. Напоминаем, что предлог od в сочетании с существительными, обозначающими какой-то момент (а не отрезок) времени, переводится на русский язык предлогом „с”.

 
od pewnego czasu
с некоторых пор
 
od tego czasu
с тех пор

Действительные причастия настоящего времени и деепричастия несоверш. вида

Образование действительных причастий настоящего времени в польском языке очень просто. К форме 3-го лица мн. ч. прибавляется -с-, а также родовые и падежные окончания прилагательных:

palą
— palący (-a)
курящий, -ая
ciągną się
— ciągnący (-a, -e) się
тянущийся, -аяся, -ееся
pojawiają się
— pojawiający (-a, -e) się
появляющийся, -аяся, -ееся
pracują
— pracujący (-a, -e)
работающий, -ая, -ее
spieszą się
— spieszący (-a, -e) się
спешащий, -ая, -ее
napełniają
— napełniający (-a, -e)
наполняющий, -ая, -ее

Форма без окончания = деепричастие несов. вида.

 
paląc
куря
 
pojawiając się
появляясь
 
pracując
работая

и т. д.

Упражнения

I. Переведите на польский язык:

  1. Он курит сигарету.
  2. Мы зажигаем огонь.
  3. Они (девушки) только что вернулись из Польши.
  4. По рассеянности она потеряла часы.
  5. Они ехали в одном из передних вагонов электрического поезда.
  6. Klucz
  7. Поезд был подан за час до отъезда (перев. безличн. оборотом).
  8. Из-за вас мы чуть не опоздали.
  9. С некоторых пор я бросил курить.
  10. Сегодня нам нечего делать.
  11. Некому позаботиться о нас.
Klucz

II. Замените личные предложения безличными:

  1. Те wagony są zarezerwowane dla wycieczek.
  2. Lekarz zabronił mi palić.
  3. Zwiedziliśmy ośrodek polskiego przemysłu.
  4. Pociąg został podstawiony.
  5. Kupiliśmy tygodniki i gazety popołudniowe.
  6. Marek opuścił okno.
Klucz

III. От следующих глаголов образуйте деепричастия и действительные причастия настоящего времени:

wychodzić, dziękować, widzieć, wiedzieć, jeść, mieć, iść, brać, nieść, wieźć, móc, drzeć, kłaść, chcieć, być, opierać się, częstować, myć się, żyć, stać, dawać, budzić, pisać, spać, jechać, lecieć, rosnąć.

Klucz