Урок 29

Конструкции со страдательным причастием

Безличные обороты (продолжение)

Podajemy wiadomości

1.	—	Tadku, pozwól, że włączę radio. Nie będzie ci przeszkadzać?
2.	—	Oczywiście, że nie... Chcesz posłuchać wiadomości?
3.	—	Tak. O której godzinie ma być dziennik?
4.	—	Nastawiłeś radio na fale długie czy średnie?
5.	—	Na średnie.
6.	—	Przełącz na długie. Za pięć minut na falach długich będzie nadawany dziennik.

* * *

7.	—	Tu Warszawa. Dobry wieczór państwu! Podajemy wiadomości dziennika wieczornego. Z zagranicy.
8.	—	Helsinki. W dniu wczorajszym wznowiono rozmowy na temat dalszego umacniania procesów odprężenia międzynarodowego. Obradowano nad zagadnieniem rozszerzenia działalności ruchu pokoju. W toku dyskusji podkreślono, że proces odprężenia międzynarodowego i rozwój społeczeństw może następować wyłącznie w warunkach pokojowej współpracy, niezależnie od systemów polityczno-społecznych poszczególnych krajów. Wiodącym problemem działalności ruchu pokoju jest problematyka powstrzymania wyścigu zbrojeń oraz sprawa rozbrojenia. Znajduje to szczególny wyraz w światowej kampanii dla poparcia II Apelu Sztokholmskiego. Przypuszcza się, że wkrótce zostanie zredagowany komunikat końcowy.
9.	—	Moskwa. W Gwiezdnym Miasteczku w ZSRR rozpoczęli szkolenie przyszli kosmonauci z Polski, Czechosłowacji i NRD.
10.	—	Nowy Jork. Na kolejnym posiedzeniu Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych przystąpiono do dyskusji nad sprawą przeniesienia części instytucji ONZ do powstającego w Wiedniu „Miasteczka ONZ” budowanego przez rząd austriacki, które ma być wydzierżawione Narodom Zjednoczonym za symbolicznego szylinga rocznie.
11.	—	Moskwa. Na uroczystym posiedzeniu zorganizowanym przez prezydium Akademii Nauk ZSRR obecny był pierwszy sekretarz КС KPZR. W przemówieniu wygłoszonym podczas przyjęcia złożył on podziękowanie uczonym radzieckim za ich wybitne osiągnięcia w dziedzinie techniki rakietowej i wzniósł toast za dalszy rozwój nauki radzieckiej.
12.	—	Meksyk. Kostarykę nawiedziło w poniedziałek trzęsienie ziemi. Szczególnie silne wstrząsy wystąpiły w stolicy republiki i okolicach. Było to o godzinie piątej nad ranem. Ruchy tektoniczne wywołały panikę wśród mieszkańców. Przerwany został ruch komunikacji miejskiej. Są znaczne straty materialne. Z kraju.
13.	—	Warszawa. Dzisiejsza prasa podaje nowe meldunki o wykonaniu zobowiązań podjętych przez robotników dla uczczenia Święta Odrodzenia Polski. O wykonaniu zobowiązań meldują robotnicy Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu, Warszawskiej Fabryki Motocykli, inżynierowie, konstruktorzy i robotnicy Zakładów Radiowych im. Kasprzaka.
14.	—	Katowice. Górnicy z kopalni „Pokój” wezwali do współzawodnictwa inne kopalnie węgla.
15.	—	Warszawa. Uroczyście obchodzone będzie w całym kraju Święto Odrodzenia Polski. W Warszawie w sali Kongresowej Pałacu Kultury i Nauki odbędzie się 21 lipca centralna akademia.
16.	—	Łódź. W fabryce włókienniczej im. M. Nowotki zorganizowano spotkanie robotników z członkami Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W czasie spotkania omawiano uchwały ostatniego plenum Komitetu Centralnego. Poruszono też szereg zagadnień związanych z działalnością rad robotniczych.
17.	—	Warszawa. Dziś w Sejmie rozpoczęła się debata Komisji Handlu Wewnętrznego.
18.	—	Poznań. Dziś w Poznaniu zakończyły się obrady aktywistów Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej.
19.	—	Warszawa. W Klubie Księgarza otwarto dziś wystawę wydawnictw radzieckich, przywiezionych do Polski na Międzynarodowe Targi Książki. Ogółem w bieżącym miesiącu wpłynęło około pięciu tysięcy zamówień na książki radzieckie.
20.	—	W dzisiejszej prasie ogłoszono wyniki konkursu na opowiadanie o współczesnej Warszawie. Konkurs został zorganiżowany przez redakcje Życia Warszawy, Sztandaru Młodych i tygodnika Stolica. Pierwszą nagrodę przyznano autorowi opowiadania „Warszawianka”. Ze sportu.
21.	—	We wrześniu polscy piłkarze rozegrają mecz z reprezentacją Związku Radzieckiego. Spotkanie odbędzie się w Moskwie.
22.	—	Prognoza pogody na jutro. Jutro w całym kraju będzie zachmurzenie zmienne z możliwością przelotnych opadów. Na południu kraju większe rozpogodzenie. Temperatura maksymalna 23 stopnie na wschodzie i 21 stopni na zachodzie kraju. Pojutrze bez większych zmian.
23.	—	Nadaliśmy dziennik wieczorny. Obecnie prosimy posłuchać muzyki tanecznej.

Humor

Żona pana Nowaka wyszła z domu i po kilku dniach nie było jej jeszcze z powrotem. Pan Nowak zgłasza się do milicji, gdzie dyżurny prosi, by petent wypełnił specjalny formularz, w którym należy opisać osobę zaginioną.

— Jeśliby moja żona się znalazła — mówi pan Nowak po dokonaniu tej czynności — prosiłbym bardzo, by jej tego formularza nie pokazywano.

Словарь

akademia

академия; торжественное заседание

aktywista
austriacki
bieżący
broń
budujący się
chrapać
czynność
debata
długi
dokonać
doświadczenie
dyżurny
działalność
dziennik

активист
австрийский
текущий
оружие
строящийся
храпеть
действие
дебаты
длинный
совершить
испытание
дежурный
деятельность
последние известия

fabryka
fala
formularz
górnik
kolejny

завод, фабрика
волна
формуляр
шахтер
очередной

komunikat

коммюнике

końcowy
kopalnia
Kostaryka
kraj
krewny
ludowy
marynarka
mecz
meldować
meldunek
miasteczko
mieszkaniec
motocykl
naciskać
nadawać
nagroda
niezależnie
obradować

заключительный
шахта
Коста-Рика
страна
родственник
народный
пиджак
матч
докладывать
рапорт
городок
житель
мотоцикл
нажимать
передавать
премия
независимо
обсуждать разные вопросы

odbyć się
odrodzenie
ogłosić
ogólny
okolica
omawiać
opady
opowiadanie
osiągnięcie
osobowy
petent
piłkarz
płaca
podawać

состояться
возрождение
опубликовать
здесь: генеральный
окрестность
обсуждать
осадки
рассказ
достижение
легковой
посетитель
футболист
зарплата
передавать, сообщать

podkreślić
podwyżka
pokój
ponownie
poruszyć
poszczególny
posiedzenie
pracownik
proces
produkcja

подчеркнуть
повышение
мир
вновь
затронуть
отдельный
заседание
работник
процесс
производство

prognoza
przedstawiciel
przelotny
przełączyć
przemówienie
przeniesienie
przyjęcie
przypuszczać
przyznać
rakietowy
redagować
reprezentacja
republika
robotniczy
robotnik
rozbrojenie
rozgłośnia

здесь: сводка
представитель
кратковременный
переключить
речь, выступление
перенесение
прием
предполагать
присудить
ракетостроительный
здесь: готовить
сборная команда
республика
рабочий
рабочий
разоружение
радиовещательная станция

rozmowy
rozpogodzenie
rozwój
rząd
Rzeczpospolita
samochód

переговоры
пояснение
развитие
правительство
республика
автомобиль

Sejm

сейм

społeczeństwo
stopień
szereg
szkolenie
system
targi
taneczny
toast
tygodnik
uchwala
uczcić

общество
градус
ряд
подготовка
система
ярмарка
танцевальный
тост
еженедельник
решение
отметить, отпраздновать

umocnienie
uroczysty
wezwać
wiadomość
Wiedeń
wiodący
włókienniczy
wpłynąć
współzawodnictwo
wstrząs
wśród
wuj
wznowić
wydzierżawić
wygłosić
wykonać
wymiana
zachmurzenie
zagadnienie
zaprzestać
zdrzemnąć się
zgłaszać się
zgromadzenie
zjednoczyć
zmiana
zmienny
znaczny
znaleźć się

укрепление
торжественный
вызвать
известие
Вена
главный
текстильный
поступить
соревнование
толчок
среди
дядя
возобновить
сдать в аренду
произнести
выполнить
обмен
облачность
вопрос
прекратить
вздремнуть
являться
ассамблея
объединить
изменение
переменный
значительный
быть обнаруженным

zobowiązanie
z powrotem

обязательство
обратно

Комментарий

2. У существительных женского рода на согласный (типа rzecz) с окончанием им.-вин. падежа мн. ч. -i (-y) совпадают формы именительного, винительного и родительного падежа мн. числа:

Это касается также слов dzień, dziecko:

Chcesz posłuchać wiadomości?

В этом примере род. пад., так как глаголы słuchać и posłuchać сочетаются только с род. пад.

8., 13., 14. В тексте урока встречаются новые примеры форм им. пад. мн. ч. личных существительных м. рода. Мы специально так часто обращаем внимание на особое образование этих форм, так как русские, говорящие по-польски, обычно делают в этой форме много ошибок. Обратите внимание на чередования согласных перед окончанием -i (-y).

Конструкции со страдательным причастием

Вам уже известно, что страдательные причастия настоящего времени (от глаголов несовершенного вида) в сочетании с соответствующими формами глагола być образуют страдательные обороты. В русском языке этим оборотам обычно соответствуют конструкции с глаголом на -ся. Страдательные обороты несовершенного вида образуют формы настоящего, прошедшего и будущего времени:

Запомните, что в польском языке возвратные глаголы (с się) в функции страдательного залога не встречаются.

Страдательные причастия прошедшего времени (от глаголов совершенного вида) образуют два типа страдательных оборотов. С одним типом (zostać + причастие) вы уже знакомы. Второй тип образуется с помощью глагола być. Разница между ними заключается в том, что оборот с глаголом zostać передает значение действия, процесса, а оборот с глаголом być — результат действия, состояние. Оборот с глаголом zostać употребляется в прошедшем и будущем времени:

Обороты с глаголом być употребляются в трех временах:

Различие между конструкциями: miasto zostało zniszczone и miasto było zniszczone следующее: в первом случае утверждается, что действие было произведено в прошлом, но его результаты сохранились до настоящего времени. Поэтому конструкция miasto zostało zniszczone может приближаться по употреблению к конструкции miasto jest zniszczone. Во втором случае результат произведенного действия, состояние относится к прошлому.

Безличные обороты (продолжение)

Русский язык гораздо свободнее, чем польский, пользуется страдательными конструкциями. Польский язык избегает страдательных оборотов и заменяет их безличными оборотами.

Вы уже знакомы с безличными оборотами в форме настоящего времени (с частицей się). Они переводятся на русский язык личными оборотами с глаголами на -ся или формой 3-го лица мн. ч. (т. наз. неопределенно-личной формой).

В прошедшем времени безличная форма образуется от обоих глагольных видов. Основа этой формы совпадает с основой страдательного причастия (у глаголов переходных) или образуется так, как основа страдательного причастия (у глаголов непереходных). К этой основе прибавляется суффикс -о.

Безличные формы непереходных глаголов:

chodzono
mówiono
telefonowano
czekano
stano

Возвратные глаголы сохраняют частицу się:

uczesano się
czesano się
ubrano się
ubierano się
umyto się
myto się

В тексте настоящего урока примеров безличной конструкции в форме прошедшего времени много.

Несовершенный вид

Obradowano nad zagadnieniem zaprzestania doświadczeń z bronią jądrową.

W czasie spotkania omawiano uchwały ostatniego plenum.

— Mówiono mi, że w Polsce całuje się w rękę...

Совершенный вид

Wczoraj wznowiono rozmowy.
Ponownie przystąpiono do dyskusji.
Zorganizowano spotkanie robotników.
Poruszono też szereg zagadnień.
Otwarto wystawę wydawnictw zagranicznych.
Ogłoszono wyniki konkursu.
Nagrodę przyznano Andrzejowi X.

Упражнения

I. Переведите на польский язык следующие сочетания:

иностранное происхождение, иностранная валюта, заграничные вина, заграничные сигареты, министры иностранных дел, заграничные товары, заграничный паспорт, заграничная поездка, внешний рынок, внешняя политика, иностранные языки, зарубежные страны, зарубежная печать

II. Замените пассивные конструкции безличными оборотами:

1. Ostatnie wiadomości są nadawane (były nadawane) o północy.
   
2. Ostatnie wiadomości zostały nadane o północy.
   
3. Dla uczczenia Święta Odrodzenia były podejmowane (są podejmowane, zostały podjęte) zobowiązania.
   
4. Jest zorganizowany (był organizowany, został zorganizowany) konkurs.
   
5. Nasze osiągnięcia były negowane.
   
6. Sklepy zostały zamknięte o godzinie dziewiętnastej.
   
7. Wczoraj zostały wznowione obrady.
   
8. W czasie spotkania zostały omówione uchwały plenum.
   
9. Kilkakrotnie były organizowane spotkania robotników.
   

III. Поставьте числительные в нужном падеже:

1. Wydano książkę w (25 000) egzemplarzy.
   
2. Do (несколько десятков тысяч) mieszkań przeprowadzili się już nowi mieszkańcy.
   
3. Wczoraj odbyło się uroczyste otwarcie (больше десяти) nowych stacji metra.
   
4. Ten zakład przemysłowy nie zatrudnia nawet (100) robotników.
   
5. Nie zdążyli omówić nawet (больше десяти) zagadnień.
   
6. Prasa doniosła o uruchomieniu (21) obiektów przemysłowych.
   
7. Oczekujemy jeszcze około (10) osób.
   
8. Nastąpiło zderzenie (2) samochodów.