Урок 28

Прошедшее время глаголов

W restauracji

1.	—	Usiądźmy przy tym stoliku koło okna. Okno jest otwarte, więc świeżego powietrza będzie dosyć.
2.	—	Czy to jest ta restauracja, o której mi opowiadałeś? Zapomniałem, jak się nazywa.
3.	—	Spójrz na rycerza w zbroi, zaraz sobie przypomnisz!
4.	—	Restauracja „Rycerska”! Przed laty gospodarze podawali tu swoim gościom-rycerzom, a teraz siedzą tu jacyś skromni studenci, jakiś dziennikarz... i nie mogą doczekać się kelnera.
5.	—	Kto właściwie obsługuje ten stolik? (Zjawia się kelner)
6.	—	Dzień dobry państwu. Proszę kartę. (Kelner kładzie na stole nakrycia i odchodzi)
7.	—	Przejrzyjcie kartę!
8.	—	Dla mnie odczytanie i zrozumienie tych wszystkich nazw będzie zbyt trudne.
9.	—	Czyżby rzeczywiście rozumienie ich sprawiało ci do tej pory trudności?
10.	—	Tak, widocznie za mało interesuję się jedzeniem.
11.	—	Więc czytaj ty, Olu, i doradź, co mamy zamówić.
12.	—	Czy weźmiecie jakieś zakąski?
13.	—	Ja mam apetyt na sałatkę mięsną.
14.	—	Ja też.
15.	—	A ty, Włodku?
16.	—	Dla mnie może być szczupak w galarecie. (Podchodzi kelner)
17.	—	Słucham państwa.
18.	—	Proszę trzy sałatki mięsne, raz szczupak w galarecie, raz śledź w śmietanie i pieczywo. Zup jeszcze nie wybraliśmy.
19.	—	Z zup polecam państwu rosół z makaronem i ogórkową. Są bardzo smaczne.
20.	—	Dobrze. Proszę więc dwie zupy ogórkowe, jeden rosół i dla mnie barszcz z pasztecikiem.
21.	—	Barszczu już nie ma. Jest tylko bulion z pasztecikiem. Czy może być bulion?
22.	—	Proszę!
23.	—	A czy jest zupa szczawiowa?
24.	—	Owszem, proszę bardzo. (Kelner odchodzi)
25.	—	Co zamawiacie na drugie danie? Posłuchajcie, co jest! Pieczeń cielęca, marchewka z groszkiem, frytki Sztuka mięsa, ziemniaki, mizeria Wątróbka, buraczki, ziemniaki Bitki wołowe z kaszą gryczaną, kalafior Schab pieczony z pieczarkami, kapusta, ziemniaki Kotlet schabowy, fasolka, sałatka z pomidorów, frytki Gołąbki z ziemniakami
26.	—	Chwileczkę, czytasz wszystko jednym tchem i nic z tego nie możemy zapamiętać! Jakie jarzynki są do wątróbki?
27.	—	Buraczki albo sałata zielona do wyboru.
28.	—	Dla mnie zamów wątróbkę.
29.	—	A dla mnie schab pieczony.
30.	—	Ja wolę coś z jarskich dań. Pozwól na chwilę kartę! Czy są tam jakieś dania jarskie? Może być bukiet z jarzyn albo omlet ze szpinakiem.
31.	—	A dla nas pierożki z mięsem.
* * *
32.	—	Jak długo ten kelner nie przychodzi! Tak szybko przyniósł kartę i nakrycia, a teraz każe nam umierać z głodu. Strasznie mi się chce jeść.
33.	—	Widzicie, podaje tamtym państwu, a przecież oni przyszli znacznie później niż my.
34.	—	No, nareszcie idzie do nas. Co zamówimy na deser?
35.	—	Chyba kompot z truskawek.
36.	—	Dla mnie lody!
37.		Kelner: — Czy państwo wybrali już drugie danie?
38.	—	Owszem. Prosimy wątróbkę, schab pieczony, omlet i dwa razy pierożki z mięsem. I niech pan przyniesie dwie butelki fruktowitu.
39.		Kelner: — A co państwu podać na deser?
40.	—	Dwa kompoty z truskawek, jeden kompot z jabłek i dwa razy lody.
41.	—	Proszę bardzo. (Kelner odchodzi)
42.	—	Nareszcie możemy przystąpić do jedzenia! Smacznego!
Po skończonym obiedzie
43.	—	Prosimy o rachunek.
44.	—	Płacą państwo 154 (sto pięćdziesiąt cztery) złote 50 (pięćdziesiąt) groszy. (Marek podaje kelnerowi 200 (dwieście) złotych).
45.	—	Może pan ma drobne? 4 (cztery) złote 50 (pięćdziesiąt) groszy.
46.	—	Mam, proszę.
47.	—	Proszę 50 złotych reszty. Dziękuję państwu. Do widzenia!
48.	—	Dziękujemy również. Do widzenia!
49.	—	Marek, zabierz nasze płaszcze z szatni.
50.	—	Rozmieńcie mi 20 (dwadzieścia) złotych. Chciałbym dać coś szatniarzowi.
51.	—	Ja mam drobne. Weź!

Humor

Golonka

Gość do kelnera:
— Proszę o kartę!
— Proszę bardzo, ale i tak wiem, że pan zamówi golonkę.
— Skąd pan wie? Czy pan mnie zna? — pyta uradowany gość.
— Nie, ale nic innego nie ma.

Словарь

Restauracja „Rycerska”

Menu

Zupy

Rosół z makaronem
Zupa grzybowa z kluskami
Zupa pomidorowa z ryżem
Zupa szczawiowa z jajkiem
Bulion z pasztecikiem
Barszcz z pasztecikiem
Zupa ogórkowa
Zupa grochowa
Zupa jarzynowa
Flaki

Dania mięsne

Sznycel cielęcy, marchewka z groszkiem, frytki
Mostek cielęcy, kapusta czerwona, ziemniaki
Befsztyk, kalafior, ziemniaki
Kotlet siekany, marchewka, ziemniaki
Wątróbka, buraczki, ziemniaki
Cynaderki z kaszą perłową
Pierożki z mięsem

Dania rybne

Filet z dorsza, surówka, ziemniaki
Szczupak po grecku
Sandacz smażony z pieczarkami, sałata zielona, frytki
Karp z wody, fasolka, ziemniaki
Lin w śmietanie, ziemniaki

Dania z drobiu

Gęś pieczona z jabłkami, frytki
Indyk z borówkami, frytki
Kurczak pieczony, marchewka z groszkiem, frytki
Kaczka pieczona, sałatka z pomidorów, frytki

Dania jarskie

Omlet z groszkiem zielonym
Omlet ze szpinakiem
Jajka sadzone z ziemniakami
Bukiet z jarzyn
Kalafior z masłem
Groszek zielony z masłem
Naleśniki z serem
Leniwe pierożki

Desery

Kompot z truskawek
Kompot z jabłek i śliwek
Kompot z moreli
Krem śmietankowy
Budyń czekoladowy
Galaretka cytrynowa
Tort
Ciastko
Lody

Napoje

Wina, wódki, likiery

Комментарий

1. Некоторые причастия (а следовательно и существительные) надо образовывать от форм прошедшего времени.

Особо образуются причастия (и существительные) от глаголов (z)jeść, otworzyć:

8. Примеры употребления отглагольных существительных в тексте урока. Напоминаем, что в польском языке они образуются от обоих видов глагола.

Odczytanie i zrozumienie tych wszystkich nazw będzie zbyt trudne.
Czyżby rzeczywiście rozumienie ich sprawiało ci do tej pory trudności?
Za mało interesuję się jedzeniem.

18. Pieczywo — общее название всех булочных изделий. Иногда (напр., в меню) оно заменяет слово chleb или bułka.

33. Слова pani, pan, państwo в сочетании с определяющими словами (а также без них), напр., с указательными местоимениями, имеют значение женщина, мужчина, товарищ, женщины и мужчины, товарищи.

Слово państwo требует определения в форме мн. числа.

В сочетании с фамилией (во мн. ч.) слово państwo по значению соответствует русскому „супруги”:

— Niech się państwo nie cieszą, bo ja jestem przebrany za kelnera.

Некоторые фамилии принимают в этом значении окончание -owie, при обычном мн. числе с другим окончанием:

Прошедшее время глаголов

В глаголах móc, pomóc, в прошедшем времени наблюдается чередование о : ó в основе (см. урок 12: mogłem, pomogłem — mógł, pomógł). В польском языке имеются и другие глаголы с этим типом чередования: nieść, wieźć, wlec, pleść и др., а также производные от них. Основа с гласным ó выступает в 3 лице ед. ч. м. род. Кроме того, у них наблюдается чередование о : е. Основа с е представлена в лично-мужских формах мн. числа:

nieść — niosłem, niósł, niosłyśmy, nieśliśmy

Эти же чередования выступают и во всех произведенных от него глаголах, а именно, в глаголах: zanieść, przynieść, odnieść и др.

wieźć — wiozłem, wiózł, wiozłyśmy, wieźliśmy

То же и в произведенных от него глаголах: zawieźć, przywieźć, odwieźć и др.

wlec — wlokłem, wlókł, wlokłyśmy, wlekliśmy pleść — plotłem, plótł, plotłyśmy, pletliśmy

В третьем лице ед. ч. м. рода глаголов с основой на согласный пишется ł. Это конечное ł звучит только при особенно старательном произношении.

Сравните:

Перед ł представлен тот же согласный, который выступает в первом лице ед. ч. настоящего (будущего простого) времени.

В двух последних глаголах в будущем простом времени имеем n; перед ł в прошедшем времени этого звука нет.

Особо образуется прошедшее время глаголов umrzeć, trzeć (производные: zetrzeć, wytrzeć и др.), drzeć (podrzeć), oprzeć (się).

В основе этих глаголов чередуются группы rze : ar.

Подводим итог всему сказанному о прошедшем времени:

В отличие от русского языка, формы прошедшего времени в польском языке образуются с помощью личных окончаний (см. уроки 11, 12).

Во множественном числе имеются особые формы, сочетающиеся лишь с личными существительными м. рода (и местоимением oni). Это так называемые лично-мужские формы.

В формах прошедшего времени наблюдаются следующие чередования в глагольных основах:

1) е : а: у глаголов с окончанием -eć в инфинитиве (см. урок 12).

Основа с гласным e выступает в лично-мужских формах, во всех остальных формах — основа с гласным a:

zapomnieć — zapomniałem, zapomniałyśmy, zapomnieliśmy

2) ą : ę (в произношении о : e): у глаголов с суффиксами -ną-, -ą- (см. урок 14).

Основа с гласным ą выступает в формах ед. ч. м. рода. Во всех остальных формах — основа с гласным ę:

zamknąć — zamknąłem, zamknęłam, zamknęłyśmy, zamknęliśmy

У некоторых глаголов этой группы (так же, как и в русском языке) суффикс -ną- может утрачиваться.

3) о : ó: в небольшой группе глаголов (см. выше). Гласный ó выступает в 3 лице ед. ч. м. рода:

móc — mogłem, mógł, mogłyśmy, mogliśmy

Чередование о : ó наблюдается также у глаголов, утрачивающих суффикс -ną- в формах прошедшего времени:

(u)rosnąć — (u)rosłem, (u)rósł, (u)rosłyśmy, (u)rośliśmy
(z)moknąć — (z)mokłem, (z)mókł, (z)mokłyśmy, (z)mokliśmy

4) o : e: в небольшой группе глаголов (см. выше). Гласный е выступает в лично-мужских формах. Кроме чередования гласных в глаголе nieść (и производных от него) выступает чередование согласных s : ś, а в глаголе wieźć (и производных от него) — чередование согласных z : ź:

nieść — niosłem (niósł), niosłyśmy, nieśliśmy
wieźć — wiozłem (wiózł), wiozłyśmy, wieźliśmy

5) rze : ar: в небольшой группе глаголов типа oprzeć (się) (см. выше).

Упражнения

I. Ответьте на следующие вопросы:

1. Czy Włodek przypomniał sobie nazwę restauracji?
   
2. Kto przypomniał Włodkowi nazwę restauracji?
   
3. Czy Marek przypomina sobie szczegóły pobytu w Moskwie? (tak)
   
4. Czy Maryjka przypomniała Markowi, jak razem kupowali książki w Moskwie? (tak)
   

5. Czy Maryjce sprawia trudność rozumienie nazw dań?
   
6. Jakie zupy wybrali nasi znajomi?
   
7. Co wybrali na drugie danie?
   
8. Co wybrali na deser?
   

II. Поставьте глаголы в прошедшем времени:

1. Usiądźmy (девушки и парни) przy tym stoliku koło okna!
   
2. Spójrz na rycerza w zbroi i zaraz sobie przypomnisz!
   
3. Siedzą tu jacyś skromni studenci.
   
4. Kelner podejdzie do stolika i przyniesie kartę.
   
5. Czy bierzecie jakieś zakąski? Czy weźmiecie jakieś zakąski?
   
6. Ja mam apetyt na sałatkę mięsną.
   
7. Dla mnie może być szczupak w galarecie.
   

8. Kelner kładzie na stole nakrycie.
   
9. Maryjka przywiezie z Polski dużo wrażeń.
   
10. Maryjka i Włodek przywiozą z Polski dużo wrażeń.
    
11. Kierowca zawiezie nas, dokąd trzeba.
    
12. Ona wypije kawę.
    
13. One zetrą kurz z mebli.
    
14. Ten człowiek ci pomoże.
    

III. Переведите на польский язык:

1. О чем я должен был тебе напомнить?
   
2. Перед отъездом нам надо (предстоит) еще посетить музей.
   
3. Куда нам сегодня пойти обедать?
   
4. Они должны были приехать на заре, а до сих пор их еще нет.
   
5. Перепишите это немедленно! (Машинистке, резко.)
   

6. Посоветуй, что нам выбрать?
   
7. Что ж мне было там делать?
   
8. Чему мне радоваться?
   
9. Я собирался было пойти погулять, но раздумал.
   
10. Как же мне его понять, если он говорит не переводя дыхания.
    
11. Я не могу вспомнить, кому я должен (внутр. необх.) сегодня позвонить.