Изучаем польский язык с нуля!
Lekcja dwudziesta druga


Урок 22

1. Родительный падеж множественного числа существительных (продолжение).

2. Образование страдательных причастий (продолжение).

3. Образование отглагольных существительных.

List do kolegi

  Drogi Jurku! перевод текста
1. Jestem w Polsce już dłużej niż tydzień.
2. Bardzo jestem zadowolony z pobytu w Waszym kraju. перевод текста
3. Nie wyobrażasz sobie, jak gościnnie i serdecznie zostałem przyjęty przez Marka i jego przyjaciół. перевод текста
4. Szkoda, że nie znasz Oli ani Tadka (to moi nowi znajomi). Przed przyjazdem do Warszawy sądziłem, że będę mieszkał w hotelu, a tymczasem Tadek oddał mi swój pokój. Mieszkam więc na Starym Mieście. перевод текста
5. Mam ci wiele do opowiedzenia. перевод текста
6. Każdy dzień przynosi wciąż nowe wrażenia, każdy dzień wypełniony jest zwiedzaniem i poznawaniem nowych ludzi.
7. Jestem zajęty od rana do wieczora. перевод текста
8. Przed kilku dniami zostałem zaproszony na spotkanie dziennikarzy ze studentami. (Tadek jest dziennikarzem.)
9. W tym tygodniu organizowane są w Klubie Księgarza dwa spotkania pisarzy z czytelnikami. перевод текста
10. Myślę, że uda mi się pójść przynajmniej na jedno z nich: na spotkanie z Janem Parandowskim. перевод текста
11. Będę w Warszawie jeszcze przez całe dziesięć dni, to znaczy do dwudziestego lipca. перевод текста
12. Zaplanowaliśmy kilka ciekawych wycieczek, między innymi do Żelazowej Woli Подсказка i do Wilanowa Подсказка. Zobaczę wreszcie miejsce urodzenia Chopina i dowiem się jeszcze czegoś nowego o wielkim kompozytorze. перевод текста
13. Następnie pojedziemy do Krakowa. Tam pozostaniemy przez tydzień. перевод текста
14. Nie wiem, czy starczy nam czasu na zwiedzenie wszystkich zabytków Krakowa. перевод текста
15. Przy okazji zwiedzimy Nową Hutę.
16. Z Krakowa chcemy pojechać do Zakopanego, zobaczyć Tatry i polskich górali. перевод текста
17. Po tygodniu wrócimy znów do Warszawy.
18. Wątpię jednakże, czy uda nam się zobaczyć wybrzeże. Po powrocie z Krakowa zostanie już niewiele czasu do odjazdu. перевод текста
19. Wyjeżdżamy z Polski piątego sierpnia.
20. Nie wiem, czy zdołam napisać do ciebie jeszcze raz. Strasznie trudno znaleźć chwilę wolnego czasu, a poza tym zdaję sobie sprawę, że opisanie w krótkim liście wszystkiego, co tu widzę i przeżywam, jest absolutnie niemożliwe. перевод текста
21. W połowie przyszłego tygodnia, to znaczy jeszcze przed wyjazdem do Krakowa, zamówię rozmowę telefoniczną. Będę miał do ciebie prośbę w związku z obroną mojej pracy kandydackiej. A ponieważ chcę ci szczegółowo wyjaśnić, o co chodzi, wygodniej będzie porozmawiać przez telefon, niż pisać kilkustronicowy list. Czy w tym czasie będziesz jeszcze w Moskwie? перевод текста
22. Spodziewam się szybkiej odpowiedzi na mój list.  
  Pozdrowienia           
Włodek
 
  Pisz do mnie pod adresem: перевод текста
 
Pan
TADEUSZ KALINOWSKI
(dla W. Korolkowa)
Rynek Sarego Miasta 4 m. 9
00-272 Warszawa
P.S. Dziś wysłałem do Lidy pocztówkę, ale niezależnie od tego proszę cię o przekazanie jej najserdeczniejszych pozdrowień ode mnie. перевод текста
Warszawa, dnia 11 lipca 1959 r.

Словарь

absolutnie
czytelnik
gościnnie
góral
kilkustronicowy
абсолютно
читатель
гостеприимно
горец
в несколько страниц
księgarz
работник книжного дела
niemożliwy
niezależnie od
obrona
opisać
organizować
pisarz
pocztówka
połowa
powrót
pozostać
przeżywać
przyszły
невозможный
несмотря на
защита
описать
организовать
писатель
открытка
середина
возвращение
пробыть
переживать
будущий
serdecznie
spodziewać się
starczyć
szczegółowo
szybki
wątpić
wciąż
wiele
wybrzeże
wypełnić
wycieczka
wyjaśnić
wyobrażać sobie
zabytek
сердечно
ждать
хватить
подробно
скорый
сомневаться
все
много
побережье
заполнить
экскурсия
объяснить
представлять (себе)
памятник, достопримечательность
zaplanować
наметить, запланировать
zdołać
znajomy
zostać
смочь
знакомый
остаться
między innymi
между прочим, в том числе, в числе других
to znaczy (tzn.)
то есть (т.е.)
pisać, wysyłać pod adresem
писать, посылать по адресу (в адрес)
usłyszeć przez telefon
услышать по телефону
rozmawiać przez telefon
разговаривать по телефону
słuchać koncertu przez radio
слушать концерт по радио
nadawać przez radio
передавать по радио
zdawać sobie sprawę z czego
отдавать себе отчет в чем

Nazwy miesięcy

1. styczeń
2. luty
3. marzec
4. kwiecień
5. maj
6. czerwiec
  7.
8.
9.
10.
11.
12.
lipiec
sierpień
wrzesień
październik
listopad
grudzień
zadowolony z czego
довольный чем
cieszyć się z czego
радоваться чему
Jestem zadowolony z pobytu.
Я доволен возможностью побывать (пребыванием)...
Cieszę się z pobytu.
Я рад (радуюсь) возможности побывать (пребыванию)...
dowiedzieć się czego узнать что

Dowiem się czegoś nowego.

Узнаю еще что-нибудь.

spodziewać się czego ждать чего, надеяться на что
Spodziewam się szybkiej odpowiedzi.
Жду скорого ответа.
Spodziewam się listu.
Жду письма.
Spodziewam się, że przyjedziesz.
Надеюсь, что ты приедешь.
Czegoś się spodziewał?
На что ты надеялся?

Комментарий

3. przyjaciół (друзей) род.-вин. пад. мн. ч. слова przyjaciel:

 
дат. мн.
przyjaciołom
 
творит.
przyjaciółmi
 
предл.
przyjaciołach

8. Конструкция: przed + твор. пад. существительного со значением времени является эквивалентом русского сочетания „вин. пад. существ. + (тому) назад”:

przed kilku (kilkoma) dniami
несколько дней тому назад
przed rokiem
год тому назад
przed dwoma miesiącami
два месяца тому назад
przed tygodniem
неделю тому назад

В этой конструкции слово rok во мн. числе образует особую форму творит. падежа — laty (обычная форма — latami):

przed dwoma laty
два года тому назад
przed kilkudziesięciu laty
несколько десятков лет тому назад
przed kilkuset laty
несколько сот лет тому назад
przed laty
данным давно

Синонимическая конструкция:

kilka dni temu
rok temu
tydzień temu
kilkanaście lat temu
kilka godzin temu
godzinę temu

13. pozostawać, pozostać (gdzie) оставаться, остаться.

Синонимический глагол: zostawać, zostać (gdzie)

pozostawać przez dłuższy czas
zostać w domu
zostać u kogoś na obiedzie

В сочетании с творительным падежом эти глаголы расходятся по значению:

pozostać kim
остаться кем
zostać czym
стать кем (с названиями профессий)
Pozostał tym samym człowiekiem.
Он остался тем же человеком.
Pozostanę nieznanym.
Останусь неизвестным.
Został dyrektorem.
Он стал директором.
Został pisarzem.
Он стал писателем.
stać się (stawać się)
стать (становиться) (в значениях: сделаться, превратиться, совершиться)
Stał się ostrożny i skryty.
Он стал осторожным и замкнутым.
Stał się dorosłym mężczyzną.
Он стал взрослым мужчиной.
Co się z nim stało przez ten rok?
Что с ним стало за этот год?

21. Предлог przed во временном значении соответствует двум русским предлогам „до” и „перед”:

przed przyjazdem do Warszawy
до приезда в Варшаву
jeszcze przed odjazdem do Krakowa przed wojną
еще до отъезда в Краков до войны, перед войной

22. В следующих оборотах конструкция: do + род. пад. является эквивалентом русского дат. пад. (с некоторыми из них Вы уже знакомы):

pisać (list) do kogo
писать письмо (кому)
dzwonić, telefonować do kogo
звонить (телефонировать) кому
nadawać co do kogo
отправлять что кому
wysyłać co do kogo
посылать что кому
adresować co do kogo
адресовать что кому
mówić do kogo
говорить кому (в значении: обращаться)
uśmiechać się do kogo
улыбаться кому

22. В Польше принято писать адрес на письмах иначе, чем в России. Сначала надо написать имя и фамилию (отчество не употребляется) в им. пад. со словами:
Pani, Pan, Państwo
в официальных письмах Ob. (= obywatel).

В частной переписке, особенно тогда, когда хотят подчеркнуть вежливый характер обращения, употребляются иногда формулы:

WPani (= Wielmożna Pani)
WPan (= Wielmożny Pan)
WPaństwo (= Wielmożni Państwo)

Ниже следует название города, номер почтового отделения, название улицы, номер дома и квартиры.

22. P.S. (лат.) = post scriptum пост скриптум (после письма).

22. Русскому сочетанию „просить + инфинитив” соответствуют в польском языке два варианта:

прошу передать { proszę przekazać
proszę о przekazanie

Вариант с конструкцией о + вин. пад. отглагольного существительного считается более вежливым. Вариант с инфинитивом невозможен в случае, когда личная форма глагола prosić сочетается с формой винительного падежа лица, которому адресовано обращение. Например:

proszę pana о przekazanie czegoś
proszę cię o przekazanie czegoś


— Oddaję słuchawkę tatusiowi, który poprosi panią o zwolnienie mnie z lekcji.

Родительный падеж (kogo? czego?) мн. ч. существительных (продолжение)

Третье окончание род. пад. мн. ч. -i(-y). Его принимают существительные всех трех родов.

В группе существительных мужского рода оно присоединяется к словам с мягким согласным основы (исключение составляют слова на „j”, которые получают окончание -ów) и с основой на cz, ż (rz), sz, dz, l. Однако здесь наблюдаются колебания; в последнее время усиливается тенденция прибавлять окончание ów к личным существительным (но она не проведена последовательно).

В группе существительных женского рода это окончание принимают слова на согласный (типа noc), а также некоторые слова на -a с мягким согласным основы.

В группе среднего рода — некоторые существительные с окончанием -e.

  им. п. мн. ч. род. п.
м. род ludzie — ludzi
  dni — dni
  tygodnie — tygodni
  liście — liści
  goście — gości
  dziennikarze — dziennikarzy
  pisarze — pisarzy (реже: pisarzów)
  górale — górali
ж. род opowieści — opowieści
  noce — nocy
  rzeczy — rzeczy
  linie — linii
  partie — partii
  lekcje — lekcji
  księgarnie — księgarni
ср. род wybrzeża — wybrzeży
  narzędzia — narzędzi

Формы род. пад. мн. ч. с чередованием гласных ą : ę

miesiące
pieniądze
tysiące
— miesięcy
— pieniędzy
— tysięcy

Все сказанное об образовании род. пад. мн. ч. существительных мужского рода касается также вин. пад. мн. ч. личных существительных м. рода (см. урок 20).

... zobaczyć polskich górali. (16)

Образование страдательных причастий (продолжение)

Страдательные причастия от глаголов с суффиксами -ą-, -- (см. урок 14) образуются от основы прошедшего времени лично-мужского типа с помощью суффикса -t-.

przyjęli
wzięli
zaczęli
zamknęli
sprzątnęli
— przyjęty
— wzięty
— zaczęty
— zamknięty
— sprzątnięty

С помощью суффикса -t- образуются страдательные причастия также от глаголов с основой на гласные y (i):

szyli — szyty
myli — myty
bili — bity

Лично-мужские формы им. пад. мн. ч. образуются с помощью окончания -i с одновременной заменой t согласным ć:

przyjęty
wzięty
myty
— przyjęci
— wzięci
— myci и др.

Образование отглагольных существительных

Отглагольные существительные в польском языке гораздо продуктивнее и гораздо употребительнее, чем в русском. Они образуются от обеих видовых форм глагола.

Ср.: (несов.) opowiadać — opowiadanie } в русском нет
(сов.) opowiedzieć — opowiedzenie
  (несов.) zwiedzać — zwiedzanie } осматривание
(сов.) zwiedzić — zwiedzenie
(несов.) poznawać — poznawanie познавание
познание
(сов.) poznać — poznanie
(несов.) opisywać — opisywanie } описание
(сов.) opisać — opisanie
(несов.) przekazywać — przekazywanie } (нет)
(сов.) przekazać — przekazanie

При образовании отглагольных существительных возьмите за основу лично-мужскую форму страдательного причастия (у переходных глаголов) и, отбросив окончание им. пад. мн. ч., добавьте -е (см. урок 21). У глаголов непереходных образуйте основу так, как образуются страдательные причастия.

В отглагольных существительных буква „i” является лишь знаком мягкости.

spotykani
spotkani
paleni
spaleni
zniszczeni
niszczeni
przyjęci
zamknięci
  — spotykanie
— spotkanie
— palenie
— spalenie
— zniszczenie
— niszczenie
— przyjęcie
— zamknięcie

В большинстве случаев польским конструкциям с отглагольным существительным соответствуют в русском языке конструкции с инфинитивом, например:

Wystarczy czasu na zwiedzenie.
Хватит времени посетить (осмотреть).
Opisanie wszystkiego jest niemożliwe.
Совершенно невозможно описать все.
Proszę o przekazanie.
Прошу передать.

Одновременно запомните несколько выражений с отглагольными существительными:

mieć wiele (niewiele) do opowiadania
хотеть о многом (много, немного) рассказать
mieć wiele (niewiele) do powiedzenia
мочь многое сказать (почти нечего сказать)
mieć dużo do zrobienia
иметь много работы (надо еще много сделать)
mieć z kimś do czynienia
иметь дело с кем-нибудь

Упражнения

I. Поставьте слова (в скобках) в нужной форме:

  1. Cieszę się (zwiedzenie) Krakowa.
  2. Jestem zadowolony (obejrzenie) tego filmu.
  3. Proszę pana (przyniesienie) mi pieniędzy.
  4. Będę dzwonić (rodzice) w przyszłym tygodniu.
  5. Od trzech tygodni nie otrzymałem listu (dom).
  6. Wysłałam (profesor) depeszę.
  7. Napisałem (on) list.
  8. Jutro będę rozmawiać (telefon) z ambasadą polską w Moskwie.
Klucz

II. От глаголов в следующих сочетаниях образуйте существительные. Если надо, измените также форму других слов в предложении:

1. wypełnić dzień pracą, 2. spotkać pisarzy, 3. poznawać nowych ludzi, 4. planować ciekawe wycieczki, 5. zwiedzać zabytki Krakowa, 6. zobaczyć polskie góry i górali, 7. pisać listy, 8. opisywać wszystkie wrażenia, 9. zamknąć sklepy o godzinie 19 (dziewiętnastej), 10. sprzątnąć pokoje, 11. przekazać pozdrowienia, 12. wziąć lekcję jeżyka polskiego.

Klucz

III. От ниже приведенных глаголов образуйте причастия (им. пад. ед. ч. и лично-мужск. ф. им. пад. мн. ч.):

zapytać, poznać, poinformować, przesunąć, znać, zająć, zwrócić, zbudzić, rządzić, zwiedzić, rzucić, zaprosić, zmusić, stracić, umieścić, rozwinąć, nosić.

Klucz