Изучаем польский язык с нуля! |
Урок 21
Образование степеней сравнения наречий
Лично-мужские формы страдательных причастий
W poszukiwaniu „Zachęty” 
| 1. | — | Przepraszam panią, którym tramwajem można stąd dojechać do Placu Zwycięstwa? |  |
| 2. | — | W tym kierunku idzie kilka tramwajów: piętnastka, piątka, czwórka, osiemnastka, trzydzieści jeden. Wysiądzie pan na czwartym przystanku. | |
| 3. | — | Dziękuję pani. Maryjko, nie przechodź przez jezdnię przy czerwonym świetle! Zapłacisz karę. |
|
W tramwaju
| 4. Konduktor: | — | Proszę państwa, proszę przechodzić do przodu! Jeszcze bardziej do przodu! Tam jest znacznie luźniej... Kto z państwa nie ma jeszcze biletu? | |
| 5. Włodek: | — | Proszę dwa bilety. | |
| 6. Konduktor: | — | Normalne czy ulgowe? | |
| 7. Włodek: | — | Normalne. Ile płacę? | |
| 8. Konduktor: | — | 1 (jeden) złoty. | |
| (Włodek podaje banknot dwudziestozłotowy) | |||
| Czy nie ma pan drobnych? | |||
| 9. Włodek: | — | Niestety, nie mam drobnych. | |
| 10. Konduktor (wydaje resztę z dwudziestu złotych). — Proszę resztę. | |||
| 11. Włodek: | — | Dziękuję. | |
| 12. Konduktor: | — | Czy panowie mają już bilety? | |
| 13. Pasażerowie: | — | Miesięczne. | |
| 14. Konduktor: | — | Proszę okazywać miesięczne. | |
| 15. Włodek: | — | Przejdźmy, Maryjko, na przedni pomost. Wkrótce wysiadamy. (Do pasażera): Przepraszam pana! (Do Maryjki): Ależ tłok w tym tramwaju! (Po kilku minutach do pasażerki): Przepraszam, czy pani będzie wysiadała na tym przystanku? | |
| 16. Pasażerka: | — | Nie, dopiero na następnym. Proszę, niech państwo przejdą! | |
* * *
| 17. | — | Nie mogę się zorientować, gdzie jesteśmy... Czy to Plac Zwycięstwa? | |
| 18. | — | Chyba tak. Marek tłumaczył mi, że z jednej strony jest Ogród Saski. Tu właśnie widać jakiś park. | |
| 19. | — | Ale jak znaleźć „Zachętę”? Może to tutaj? | |
Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne |
|||
| 20. | — | Nie! A może w tamtym pałacu? Przejdźmy na drugą stronę! | |
Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy |
| 21. | — | Niestety, znów źle trafiliśmy. To Stołeczna Rada Narodowa, a nie salon sztuki. | |
| 22. | — | Musimy zapytać kogoś z przechodniów. | |
| 23. | — | Przepraszam pana, jak się nazywa ten plac? | |
| 24. | — | Plac Dzierżyńskiego. Stoi pan pod pomnikiem Dzierżyńskiego i nie poznaje pan? | |
| 25. | — | Ach, rzeczywiście, to pomnik Dzierżyńskiego. | |
| 26. | — | Dlaczegoś się od razu nie poinformował, jak trafić na Plac Zwycięstwa? | |
| 27. | — | Byłem trochę zmieszany odpowiedzią tego mężczyzny. | |
| 28. | — | Przez cały dzień będziemy błądzili i nic dziś nie zobaczymy. | |
| 29. | — | Jesteś niezadowolona, Maryjko? Przecież w ten sposób też zwiedzasz miasto. | |
| 30. | — | Zapytaj tych panów o Plac Zwycięstwa. | |
| 31. | — | Nie, oni na pewno nie wiedzą. | |
| 32. | — | Dlaczego? | |
| 33. | — | To nie warszawiacy. Poznaję po wyglądzie. | |
| 34. | — | Co ty możesz wiedzieć o wyglądzie warszawiaków? Zapytajmy te dwie panie. | |
| 35. | — | Nie mam odwagi. Spójrz, jak są zajęte rozmową, spieszą się gdzieś. Lepiej im nie przeszkadzać. | |
| 36. | — | Od tygodnia jesteśmy w Warszawie i do tej pory nie wiemy, czym gdzie można dojechać. | |
| 37. | — | Chyba będziemy musieli zaraz wrócić do domu. Jesteśmy już zmęczeni. Przecież chodzimy od rana. Odpocznijmy w tym parku! | |
| 38. | — | Ty co parę kroków chcesz odpoczywać. Mam już dość spacerów z tobą... Ale chodźmy! Przy okazji obejrzymy park. Spójrz, jakie ładne, opalone dzieci biegają! Widzę nie tylko matki, ale i ojców z małymi dziećmi. | |
| 39. | — | Chodźmy dalej! Tam są miejsca na ławce. | |
| 40. | — | Nie, wróćmy raczej na Plac Dzierżyńskiego. Poszukamy milicjanta i zapytamy go o „Zachętę”. | |
| 41. | — | Na placu jest postój taksówek. Weźmiemy taksówkę i szofer zawiezie nas, dokąd trzeba. Dlaczego wcześniej nie przyszło mi to do głowy? | |
| 42. | — | Właśnie! Chodźmy szybciej! Uważaj, idziesz po trawniku! | |
| 43. | — | Tam na rogu ulicy stoi milicjant. On nas najlepiej poinformuje. | |
* * *
| 44. | — | Przepraszam pana, jak dojść do „Zachęty”? | |
| 45. | — | Chwileczkę, obywatelu, spojrzę na plan miasta... To niedaleko stąd. Mogą państwo na tym przystanku wsiąść do setki. Wysiąść należy na drugim przystanku. | |
| 46. | Przechodzień: — Państwo szukają „Zachęty”? Nie warto jechać autobusem, to bardzo blisko. Proszę przejść przez Ogród Saski. Dojdą państwo do Grobu Nieznanego Żołnierza . Parę kroków na prawo jest „Zachęta”. |
|
|
| 47. | — | Dziękujemy panom. | |
| 48. | — | Teraz już chyba nie zabłądzimy! |
Humor
— Panie, ja już tu czekam od czterech tygodni!
— A o co panu chodzi?
— Chciałbym przedłużyć pobyt w Polsce o dwa dni.
Словарь
błądzić
chciałbym
dojechać
dojść
do przodu
drobne
głowa
grób
kara
komunikacyjny
бродить, блуждать
я хотел бы
проехать, доехать
пройти, дойти
вперед
мелкие
голова
могила
штраф
относящийся к транспорту, сообщению
ławka
miejski
miesięczny
milicjant
przedłużyć
następny
nieznany
normalny
odpocząć
odpowiedź
odwaga
ogród
okazja
opalony
pasażer
pobyt
poinformować
скамейка
городской
месячный, проездной
милиционер
продлить
следующий
неизвестный
обычный
отдохнуть
ответ
смелость
сад, парк
случай
загорелый
пассажир
пребывание
проинформировать, объяснить
pomost
postój
poszukiwanie
przechodzić
площадка
стоянка
поиски
переходить, проходить
przedni
przejść
przedsiębiorstwo
передний
пройти
предприятие, управление
róg
salon
spojrzeć
stołeczny
szofer
tłok
tłumaczyć
trafić
ulgowy
uważać
wygląd
угол
салон
взглянуть
столичный
шофер
давка
объяснять
попасть
льготный
быть внимательным
внешность, внешний вид
zabłądzić
zapłacić
zmieszany
znacznie
zorientować się
zwycięstwo
źle
заблудиться
заплатить
смущенный
гораздо
сообразить
победа
здесь: не туда
| dojechać do | { | проехать к доехать до |
wydawać resztę
давать сдачу
| dowiadywać się poznawać |
} | узнавать |
prosić со
Prosić со также при вручении:
Proszę dwa bilety. Пожалуйста, (возьмите) два билета.
Zapytaj tych panów о Plac Zwycięstwa.
Спроси у этих мужчин, где площадь Победы.
Zapytaj go о „Zachętę”.
Спроси у него, где „Захента”.
Комментарий
1., 23. и др. Формула извинения:
Przepraszam panią, pana, państwa...
Przepraszam panie, panów...
употребляется также тогда, когда обращаются к кому-либо с просьбой, вопросом и т. п.
Przepraszam panią, którym tramwajem można stąd dojechać do Placu Zwycięstwa?
Przepraszam pana, jak się nazywa ten plac?
В трамвае, автобусе и т. п. этот оборот может быть эквивалентом русского „разрешите пройти” (предл. 15).
2. Русским порядковым числительным, употребляемым для обозначения номеров трамваев, автобусов и т. п., соответствуют в польском языке образованные от числительных существительные:
и т. д. до двадцати, а также:
Номера, обозначаемые составными числительными, передаются следующим образом:
28. Еще одно употребление предлога przez (+ вин. пад.). В сочетании с существительным со значением времени он служит для обозначения отрезка времени, полностью занятого действием.
Пример из текста:
Przez cały dzień będziemy błądzili i nic dziś nie zobaczymy.
36. Предлог od (+ род. пад.) в сочетании с существительными, обозначающими промежуток времени (а также с количественными числительными + такое существительное), надо переводить формой винительного падежа со словами „уже”.
Ср. (урок 18):
Образование степеней сравнения наречий
При образовании сравнительной степени наречий суффикс -e или -o положительной степени заменяется суффиксом -ej:
| ciekawi(e) | — ciekawiej |
| tani(o) | — taniej |
| mądrz(e) | — mądrzej |
Прибавлению этого суффикса могут сопутствовать изменения согласных (и гласных) основы.
| d : dź dz : dź g : ż ch : sz ł : l (ł : l) (a : e) (ł : l) (o : e) n : ń r : rz sn : śń st : ść st : ść w : w’(wi) ą : ę |
młodo bardzo długo cicho ciepło biało wesoło trudno staro jasno prosto często łatwo gorąco |
— młodziej — bardziej — dłużej — ciszej — cieplej — bielej — weselej — trudniej — starzej — jaśniej — prościej — częściej — łatwiej — goręcej |
Если в основе имеется -k- (-ok-, -ek-), в сравнительной степени он утрачивается, а конечные согласные корня (а также предшествующие им гласные) могут подвергаться изменениям.
| t : c |
krótko | — krócej | |
| d : dz | prędko | — prędzej | |
| d : dź | brzydko | — brzydziej | |
| n : ń | cienko | — cieniej | |
| r : rz | szeroko | — szerzej | |
| s : ż | nisko | — niżej | |
| s : ź (ą : ę) | wąsko | — węziej | |
| от szybko | cp. степень: szybciej | ||
| от lekko | ср. степень: lżej |
Превосходная степень образуется так же, как и у прилагательных, с помощью префикса naj-, прибавляемого к формам сравнительной степени:
najtrudniej
najczęściej
najweselej
najgoręcej
najbardziej
najkrócej
najprędzej
Запомните формы степеней сравнения следующих наречий:
dobrze
lepiej
najlepiej
źle
gorzej
najgorzej
dużo
więcej
najwięcej
mało
mniej
najmniej
| больше | { | bardziej więcej |
Если в положительной степени можно употребить в русском языке слово „очень” (в польском bardzo), в сравнительной степени русскому „больше” соответствует bardziej. Если же в русском языке можно употребить в положительной степени слово „много” (= польск. dużo, wiele), то в сравнительной степени русскому „больше” соответствует польское więcej:
Сравнительная степень сочетается также с конструкцией
о + вин. пад.
— Czy tu mieszka weterynarz?
— Nie, o dwa kilometry dalej.
Примеры наречий из текста:
Jeszcze bardziej do przodu! Tam jest znacznie luźniej... (4)
Lepiej im nie przeszkadzać. (35)
Chodźmy dalej! (39)
Dlaczego wcześniej nie przyszło mi to do głowy? (41)
Chodź szybciej! (42)
On nas najlepiej poinformuje. (43)
Лично-мужские формы страдательных причастий
Причастия в польском языке, так же как и прилагательные, образуют лично-мужские формы. В им. пад. мн. ч. лично-мужских форм выступает окончание -i. Причастия, образованные с помощью суффикса -n-, не видоизменяют основы, например:
znany — znani
oglądany — oglądani
uwielbiany — uwielbiani
poznany — poznani
nazwany — nazwani
powitany — powitani
У причастий, образованных с помощью суффикса -on-, наблюдается чередование о : е в основе:
Сказанное касается также прилагательных с суффиксом -on-:
niezadowolony — niezadowoleni
zmęczony — zmęczeni
opalony — opaleni
Упражнения
I. Переведите на русский язык:
- Od tygodnia Maryjka i Włodek są w Polsce.
- Od zeszłego tygodnia zwiedzają Warszawę.
- Od roku 1959 pracuję jako tłumacz.
- Od pięciu lat Włodek mieszka w Moskwie.
- Od tego czasu uczy się języka polskiego.
- Od miesiąca Marek czeka na przyjazd Maryjki i Włodka.
II. В следующих предложениях образуйте от глаголов прошедшее время:
- Przejdźmy (женщина и мужчина) na drugą stronę ulicy.
- Wejdziemy (мужчины) do tego pałacu.
- Nie mogę się zorientować (девушка), gdzie jesteśmy.
- Przejdź (девушка) przez jezdnię.
- W tym kierunku idzie kilka tramwajów.
- Wysiądzie pan na czwartym przystanku.
- Odpocznijmy (две девушки) w tym parku.
- Przy okazji obejrzymy (две девушки) park.
- Spojrzę (милиционер) na plan miasta.
III. От наречий в скобках образуйте сравнительную степень:
- (очень) mi się to podoba, niż przypuszczałem.
- Czekam na nich (долго) niż miesiąc.
- W tym pokoju jest o pięć osób (много).
- W tym (bieżącym) roku uroczystość została zorganizowana o wiele (интересно) niż w zeszłym.
- Rozmawiajcie trochę (тихо)!
- Wyglądasz dziś o kilka lat (молодо).
- Obecnie (часто) bywam w Warszawie.
- W tym towarzystwie jest jakoś (весело).
- Dziś jest o cztery stopnie (тепло).
- Mówcie (много) po polsku.
- Czuję się z każdym dniem (хорошо).
- (Мало) czytam, ale (много) piszę.
- W zimie pociągi chodzą (плохо) niż o innej porze roku.