Изучаем польский язык с нуля!
Lekcja szesnasta


Урок 16

1. Образование им. пад. мн. ч. личных существительных мужского рода.

2. Образование лично-мужских форм прилагательных.

Начиная с этого урока в транскрипции указаны только те слова, которые могут представлять наибольшую сложность. Через несколько уроков транскрипции не будет совсем.

Wrażenia z teatru

Аудио:

1. Dlaczego nie przyszłyście wczoraj wieczorem do kawiarni? Czekaliśmy na was prawie godzinę, od 20 (dwadzieścia) po szóstej do kwadrans po siódmej. Mieliśmy bilety do kina „Moskwa” na film Mali muzycy. Ten film dopiero niedawno wszedł na ekrany kin warszawskich. транскрипция перевод текста
2. Bardzo was przepraszamy, że nie przyszłyśmy do kawiarni. Przypadkowo byłyśmy w Teatrze Polskim na sztuce Mickiewicza Dziady. Moi sąsiedzi nie mogli pójść do teatru i oddali nam swoje bilety. Przykro nam, że nie mogłyśmy was uprzedzić. транскрипция перевод текста
3. No cóż, nie będziemy się n’a was gniewać ... Opowiedz, Maryjko, o swoich wrażeniach z teatru. Czy dobrze rozumiałaś tekst sztuki? транскрипция перевод текста
4. Z początku nie bardzo. Gdy kurtyna uniosła się w górę, obserwowałam wszystko n’a raz: dekoracje, kostiumy aktorów, ich grę. To rozpraszało moją uwagę. транскрипция перевод текста
5. Jakie miałyście miejsca?   перевод текста
6. Byłyśmy na parterze. Siedziałyśmy wprawdzie w ostatnim rzędzie, ale w Teatrze Polskim ze wszystkich miejsc dobrze widać scenę, a przez lornetkę można było doskonale obserwować grę aktorów.   перевод текста
7. Jak grali aktorzy? транскрипция перевод текста
8. Jestem zachwycona grą Gogolewskiego, wykonawcą roli Gustawa-Konrada. Inni artyści grali również znakomicie. Po każdym akcie publiczność gorąco ich oklaskiwała. транскрипция перевод текста
9. Jak oceniasz grę polskich aktorek w tej sztuce? транскрипция перевод текста
10. Barszczewska w roli Maryli zrobiła na mnie duże wrażenie, natomiast inne artystki grały przeciętnie.
Jestem zadowolona, że widziałam tę sztukę. Gustaw-Konrad to jeden z moich ulubionych bohaterów. Polscy poeci XIX (dziewiętnastego) wieku stworzyli piękne postacie bohatera romantycznego.
транскрипция перевод текста
11. Czy podobał ci się Teatr Polski?   перевод текста
12. Owszem. W przerwach oglądałam widownię, byłyśmy z Olą w lożach, na balkonie, w foyer ... Jakie są jeszcze teatry w Warszawie? транскрипция перевод текста
13. Filią Teatru Polskiego jest Teatr Kameralny. W obu występują ci sami artyści. Teatr Narodowy wystawia przeważnie sztuki klasyczne. Ciekawy, współczesny rep’ertuar mają takie teatry, jak Teatr Dramatyczny i Teatr Współczesny. Są także teatry satyryczne. Ogółem w Warszawie jest ponad 20 (dwadzieścia) teatrów. транскрипция перевод текста
14. Zdaje się, że dwadzieścia pięć. Przedwczoraj czytałem afisz z programem wszystkich teatrów warszawskich i naliczyłem ich chyba dwadzieścia pięć. транскрипция перевод текста
15. Jutro kupimy bilety do Teatru Współczesnego. Właśnie teraz grają tam dramat Kruczkowskiego Niemcy.   перевод текста

Словарь

afisz
akt
aktor
aktorka
artysta
bohater
dekoracja
doskonale
dramat
ekran
filia
film
foyer
[фуае́]
gniewać się
gra
kameralny
kino
klasyczny
kurtyna
lornetka
loża
muzyk
naliczyć
na raz
natomiast
oba
obserwować
oceniać
ogółem
oklaskiwać
parter
poeta
афиша
действие
актер
актриса
артист
герой
декорация
великолепно
драма
экран
филиал
фильм
фойе
сердиться
игра
камерный
кинотеатр
классический
занавес
бинокль
ложа
музыкант
насчитать
сразу
но
оба
смотреть, наблюдать
оценивать
в общем
аплодировать
партер
поэт
ponad
postać
przeciętnie
przedwczoraj
przerwa
przeważnie
свыше, больше
образ
средне
позавчера
антракт
главным образом, преимущественно
przykro
przypadkowo
publiczność
repertuar
romantyczny
rozpraszać
rząd
satyryczny
sąsiad
stworzyć
sztuka
tekst
ulubiony
unieść się
uprzedzić
uwaga
w górę
widać
widownia
wiek
wykonawca
wystawiać
występować
zachwycony
z początku
жаль
случайно
публика
репертуар
романтический
отвлекать
ряд
сатирический
сосед
создать
пьеса
текст
любимый
подняться
предупредить
внимание
вверх
виден, -а, -о, -ы
зрительный зал
век
исполнитель
ставить
выступать
восхищенный
сначала
kino { кино
кинотеатр

Film wszedł na ekrany.

Фильм вышел на экраны.

sztuka { пьеса
искусство
штука

być na sztuce

смотреть спектакль

przykro mi (ci, mu jej и т. д.)
мне (тебе, ему, ей и т.д.) жаль
rozpraszać czyjąś uwagę
отвлекать кого-нибудь
parter { первый этаж
партер
być na parterze быть в партере
obserwować, oglądać,
patrzeć przez lornetkę
наблюдать, осматривать,
смотреть в бинокль
artysta { артист
художник

robić (wywierać) na kim duże wrażenie

производить на кого-нибудь большое впечатление

przerwa { перерыв
антракт
grają, wystawiają sztukę
идет пьеса, ставят пьесу
grają (wyświetlają) film
идет фильм, демонстрируется фильм
wrażenie z czego впечатление о чем
wrażenia z teatru
впечатления о театре
wrażenia z podróży do Polski
впечатления о поездке в Польшу
oklaskiwać со аплодировать чему

Publiczność gorąco ich oklaskiwała.

Публика горячо аплодировала им.

Комментарий

1. Формы прошедшего времени от глагола iść и производных (wyjść, wejść, przyjść и др.) образуются след. образом:

iść — szedłem, szłam, szłyśmy, szliśmy
wejść — wszedłem, weszłam, weszłyśmy, weszliśmy
wyjść — wyszedłem, wyszłam, wyszłyśmy, wyszliśmy
przyjść — przyszedłem, przyszłam, przyszłyśmy, przyszliśmy

1. Конструкция с двумя предлогами: od ... do, в составе которой имеются слова, обозначающие время, соответствует русской конструкции „с... до... (от... до...)”.

Czekać od szóstej do siódmej.
Ждать с шести до семи.
Przedstawienie trwało od siódmej do pół do jedenastej.
Спектакль продолжался с семи до половины одиннадцатого.

1., 2. и др. Обратите внимание на встречающиеся в тексте урока женско-вещные формы прошедшего времени (когда говорится о Марийке и Оле, актрисах).

Dlaczego nie przyszłyście wczoraj wieczorem do kawiarni? (1)
Bardzo was przepraszamy, że nie przyszlyśmy do kawiarni. (2)
Przypadkowo byłyśmy w Teatrze Polskim. (2)
Przykro nam, że nie mogłyśmy was uprzedzić. (2)
Jakie miałyście miejsca? (5)
Byłyśmy na parterze. Siedziałyśmy w ostatnim rzędzie. (6)
Inne artystki grały przeciętnie. (10)

2. Если хотите быть более вежливыми, добавляйте к известной Вам уже формуле извинения слово bardzo (очень):

Bardzo was przepraszamy.
Bardzo panią przepraszam(-y).
Bardzo pana przepraszam(-y).
Bardzo państwa przepraszam(-y).

5. Jakie miałyście miejsca? (= вопрос о том, хорошие ли у них были места),

но:

Które krzesła państwo mają?
W którym rzędzie?

Какие кресла?
В каком ряду?

6. Еще одно чередование в группе существительных м. рода: ą : ę. (Пока Вы знакомы с двумя: 1) ó : о, 2) е : ноль звука).

Основа с гласным ą выступает в форме им.(-вин.) пад. ед. ч. В других падежных формах — основа с гласным ę:

rząd — rzędu
urząd — urzędu
mąż — męża
ząb — zęba
ąd — błędu

Существительное: rząd — rządu (без чередования) имеет значение: правительство.

Этот тип чередования наблюдается также в группе существительных женского и ср. родов. Основа с гласным ą выступает в форме род. пад. мн. ч.:

ręka — rąk
męka — mąk
święto — świąt

В словаре это чередование отмечается следующим образом:

rząd м., (ę) род. -u, пр. -dzie
święto ср., пр. -cie. род. мн. (a)

6. Слова widać и słychać сочетаются с вин. пад. и не изменяются.

Ср.:

nic nie widać
nic nie słychać
widać scenę
widać sceny
słychać szum

ничего не видно
ничего не слышно
видна сцена
видны сцены
слышен шум

13. Числительное oba, obie склоняется как pięć, то есть во всех косв. падежах имеет окончание -u (см. таблицу). В творит. пад. возможны две формы: obu, oboma (ж. род. obiema).

13.

ten sam
ta sama
to samo
te same
ci sami

тот же
та же
то же
те же
те же (лично-мужская форма, см. ниже)

Образование им. пад. мн. ч. личных существительных мужского рода

Говоря об образовании формы им. пад. множественного числа имен существительных (см. уроки 2, 9), мы Вас предупредили, что все сказанное не касается существительных мужского рода, обозначающих лиц. В настоящем уроке Вы встречаетесь с этими формами впервые. Это типично польское явление, его нет в русском языке.

Легче всего усвоить образование лично-мужских форм от существительных с мягким конечным согласным основы, так как почти все они принимают известное Вам уже окончание -e. Но в отличие от всех охарактеризованных в 9-ом уроке существительных они получают это окончание только в им. пад.

gość — goście
przechodzień — przechodnie

Это окончание (-е) могут принимать также существительные с основой на cz, rz, sz, ż, l:

dziennikarz — dziennikarze
obywatel — obywatele

Гораздо сложнее образование им. пад. мн. ч. существительных с твердым согласным основы. Для них имеются в польском языке два окончания: 1) -i(-y), 2) -owie. Пока мы займемся первым из них. Прибавлению окончания -i(-y) сопутствует в определенных случаях изменение качества предшествующего согласного, а иногда и гласного основы:

sąsiad
— sąsiedzi
(d : dź и a : e)
milicjant
— milicjanci
(t : ć)
poeta
— poeci
(t : ć)
artysta
— artyści
(st : ść)
mężczyzna
— mężczyźni
(zn : źń)

Если получившийся путем чередования согласный по фонетическим причинам не может сочетаться с -i (см. урок произношения п. 11), тогда прибавляем окончание -y:

aktor
— aktorzy
(r : rz)
muzyk
— muzycy
(k : c)
robotnik
— robotnicy
(k : c)
kolega
— koledzy
(g : dz)
Niemiec
— Niemcy
(без чередования согласных)
dozorca
— dozorcy
(без чередования)

Все неличные существительные с твердым согласным основы принимают окончание -y(i) без изменения качества согласного.

Ср.:

teatr
słownik
aparat

— teatry
— słowniki
— aparaty

но

aktor
robotnik
milicjant

— aktorzy
— robotnicy
— milicjanci

Так же в склонении на -а:

kobieta — kobiety но poeta — poeci

Лично-мужская форма им. пад. мн. числа отмечается в нашем словаре следующим образом:

aktor м., мн. -rzy

Образование лично-мужских форм имен прилагательных

Еще во втором уроке мы просили Вас запомнить, что форма им. пад. мн. ч. прилагательных с окончанием -е не сочетается с личными существительными м. рода.

Все выше охарактеризованные существительные сочетаются с особой формой прилагательного. Ее окончание — -i(-y), и ему сопутствуют разные изменения конечного согласного основы.

Примеры:

stary
duży
cichy
polski
drogi
uparty
młody
biały
  starzy
duzi
cisi
polscy
drodzy
uparci
młodzi
biali
  (r : rz)
(ż : ź)
(ch : ś)
(k : c)
(g : dz)
(t : ć)
(d : dź)
(ł : l)

Эту форму образуют также местоименные прилагательные, порядковые числительные и причастия:

mój
sam
inny
jaki
ten
pierwszy
drugi
  moi
sami
inni
jacy
ci
pierwsi
drudzy
 
(m : m’)
(n : n’)
(k : c)
(t : ć)
(sz : ś)
(g : dz)

Сравните следующие сочетания и обратите внимание на различие в образовании форм им. пад. мн. ч.:

 
moi sąsiedzi
moje sąsiadki
 
ci sami mężczyźni
te same kobiety
 
polscy poeci
polskie poetki
 
inni artyści
inne artystki
 
młodzi artyści
młode artystki
 
dobrzy aktorzy
dobre aktorki
 
wszyscy koledzy
wszystkie koleżanki

Лично-мужская форма приводится нами в словаре. Следовательно, прилагательное в словаре отмечается следующим образом:

dobry, лм. -rzy, нар. -rze

Упражнения

I. Замените существительные женского рода личными существительными мужского рода, соответственно изменяя формы других слов:

  1. W tej samej sztuce grały znakomite artystki.
  2. Moje sąsiadki nie mogły pójść do teatru.
  3. Te znane poetki spotkały się dziś z czytelnikami.
  4. Moje znajome siedziały w trzecim rzędzie parteru.
  5. Te stare nauczycielki zakończyły już pracę.
  6. Sympatyczne urzędniczki wyszły z biura o godzinie trzeciej.
  7. Te kobiety bardzo mi się podobały.
Klucz

II. Образуйте лично-мужские формы следующих слов:

ten sam, taki sam, wielki, jaki, taki, który, mały, pierwszy, drugi, trzeci, wasz, piękny, przeciętny, ostatni, gorący, wysoki, niski, gruby, cienki, rosyjski, niemiecki, angielski, ciekawy, współczesny, stary.

Klucz

III. Переведите на польский язык:

  1. Мы посмотрели афишу с репертуаром кинотеатров.
  2. В кинотеатре „Столица” демонстрируется польская картина „Поезд”.
  3. Эта картина вчера вышла на экраны варшавских кинотеатров.
  4. Какое впечатление произвела на вас (женщина и мужчина) эта пьеса?
  5. Наши места были в партере, а наши товарищи пошли на балкон.
  6. Klucz
  7. Они смотрели в бинокль.
  8. В антракте мы (девушки) осматривали зрительный зал и фойе.
  9. Мне очень жаль, что я опоздал.
  10. Все время что-то меня отвлекало.
  11. Она живет на первом этаже.
  12. Мы очень извиняемся (обращаясь к женщинам), что не могли (мужчины) купить билетов в „Драматический театр”.
Klucz